Voorkennis

Soms lees ’n mens lekkerder aan ’n resensie as jy reeds die boek onder bespreking  self gelees het. Dan word die lees van die resensie ’n toets van jou eie insigte, asook van dié van die resensent. Ek het Nicole Jaekel Strauss se As in die mond ’n week gelede gelees, en Francois Smith se resensie daarvan in Rapport Boeke het Crito wild laat regop sit.

Smith se analise is kompak en vir Crito uiters openbarend. Hy staan baie ruimte af aan een verhaal wat los staan van die ander in die bundel, maar wat volgens Smith ’n sleutelverhaal is: “Die as van hierdie verhaal se brandstapel word as’t ware dwarsdeur die bundel gewaai …”

Wat vir Crito hier belangrik is, is in watter mate ’n resensent vir ’n leser met voorkennis iets kan aanbied wat onverwags is en onbegrip verander in kennis. Uiteraard is dit nie die dinge waaraan ’n resensent dink wanneer hy gaan sit om sy resensie te skryf nie. Dit is wel interessant as die resensie wel vir iemand wat nog nie die boek gelees het nie ewe goed na die boek lei as wat hy ’n ingewyde teruglei vir ’n herevaluasie van iets van geringskat is. En Crito het daardie eerste verhaal erg misgelees.

Smith vou die bundel oop met die verduideliking dat dit gaan oor ’n geheim wat algaande opgeklaar word deur verhale wat uit verskillende hoeke en tye op dieselfde insident inspeel. Hy besef dat dit nie altyd die resensent se taak is om die volle betekenis uit te spel nie – dit gaan eerder oor die aanteken van die maniere waarop die skrywer daarby uitkom.

Hier is Smith se bewoording van die manier waarop Strauss se kortverhale verskil van die gebruiklike struktuur wat mens in kortverhale aantref: “Ook die knaleffek van die slot van die tradisionele verhaal is meestal prysgegee vir ’n effek wat vergelyk kan word met die bevrediging wat die passing van ’n legkaartstukkie bied.”  Crito het groot bewondering vir die wyse waarop Francois Smith iets waaroor baie akademici ’n hele lesing sou kon wei, in een enkele sin saam te vat.

Die res van die resensie bevat baie sulke voorbeelde. As mens nog nie As in die mond gelees het nie, is hierdie resensie van baie groot waarde, en kan met dieselfde stip aandag benader word as die eerste kortverhaal in die bundel.

Crito het ook Marius Crous se bespreking van Hemelbesem se God praat Afrikaans met baie belangstelling gelees. Ek het dit nog nie onder oë gehad nie.

Crous se bespreking is vriendelik en toeligtend, maar dit is nie ’n kritiese bespreking nie. Dit wil lesers lok, en nie soek na literêre aanknooppunte nie. Dit verduidelik dan ook die soort aanhalings wat hy gebruik.

Crous klink geïmponeerd genoeg, maar dit is duidelik dat Hemelbesem eers tot mens gaan spreek wanneer jy sy ryme lees.