Pret met die plaaslyn

André P. Brink en die spel van liefde, deur Leon de Kock. Resensies: Jean Meiring (Rapport Boeke) en Joan Hambidge (Boeke24)

Joan Hambidge gebruik Nommer asseblief as aanknopingspunt om haar bespreking te begin: “Hierdie biografie aktiveer die Afrikaanse letterkunde as een groot plaastelefoon met vele inluisteraars.” Ek moet beken dat ek nie meer die plaaslyn het nie. Selfoon-tyd. Anders gestel: André Brink die mens interesseer my nie werklik nie.

Maar ’n mens weet mos nooit. Al deel ek LI Bertyn se siening dat Brink ’n “ietsiepietsie slimmer [is] as wat hy eerlik is”, verwonder ek my aan die slimmigheid verbonde aan die skryf van joernale. Wou hy hê iemand anders as hyself moes dit lees, of nie? Duidelik het sy literêre eksekuteurs gevoel dat hy wou. Leon de Kock het volgens albei resensente sy kans besonder goed benut.

“De Kock se boek is noodsaaklike leesstof. Dit priem Brink oop soos min ander biograwe op Afrikaans al met ’n skrywer se skeppende binnewêreld kon regkry,” sê Jean Meiring. Joan Hambidge raak die sensitiewe kwessie van reg op privaatheid aan, en dat daar mense sal wees wat “’n hele paar keer [gaan] stik van verontwaardiging én verbystering. Veral omdat jy nie hierdie boek kan neersit nie.”

Meiring het sowel die Engelse as Afrikaanse weergawes van die boek gelees, wat hom die ruimte gee om meer indringende kritiek op die leemtes van die Afrikaanse weergawe te lewer as Hambidge. Andersins raak hulle onder meer baie van dieselfde aspekte aan en word hierdie een van daardie gevalle waar die voordeel van meerdere resensies deur top-resensente baie duidelik blyk.

Sowel Meiring as Hambidge kry dit reg om – danksy hul eiesoortige styl en formuleringsmetodes – iemand wat nie gretig is om vir hierdie spesifieke saak gewen te word nie, van houding te laat verander. Albei resensies dra kerninligting oor; eweneens dra albei sorg om niks te verklap wat die lees van die boek sal bederf nie. Hambidge is eerlik oor bysake (as iemand wat op gemene wyse deur Brink behandel is in ’n roman) maar haar resensie daal hoegenaamd nie na die vlak van “payback time” nie.

Die lees van hierdie resensies was suiwer plesier. Meiring s’n is vir my iets besonders, terwyl die genot wat Hambidge geput het uit die skryf daarvan opvallend is, en haar strategiese uitpak van die resensie se argumentasie van haar heel beste werk is.

Die onlangse lotgevalle van die biograaf laat my vermoed dat dit sinvol sal wees om een van Hambidge se stellings op te volg: “’n Mens sou inderdaad De Kock se eie sieninge oor seks (en liefde) soos beskryf in sy tekste kon betrek om te verstaan hoe hy Brink se joernale benader. ’n Mens sou dan ’n psigoanalitiese studie … kon maak van sowel die biograaf as die geskryfde.” Of miskien liewer nie!

Wil ek na dese die boek lees? Ja, maar …

My onsekerheid spruit uit iets wat albei die resensente opper: Die Kock se gebruik van skuilname vir sommige van die mense wat Brink se joernale gehaal het. Is dit vir oningewydes moontlik om volle waarde vir hul geld te kry?

Meiring maak die geldige punt dat mens hulle deur ’n eenvoudige soektog op die internet kan vasstel (bv Brink se vierde vrou se naam), terwyl Hambidge sê dat ’n literêre speurder onmiddellik sal weet wie een van die anonieme figure is. Ensovoorts. Maar as jy nóg literêre speurder nóg internetgeneigde is? Nie soveel pret aan die plaaslyn nie, dis gewis.