.png)
Roosknoppie, Matrieknooi, Joolnooi in ‘n nuusrokkie. Ons het nie geskrik vir skoonheid nie!
‘n “Kompulsiewe koerantman” met “‘n passievolle drif” vir koerante uitgee. So het kollegas my by my afskeid in 1992 genoem. Dankie vir die heuningkwas, kollegas – as dit as ‘n pluimpie bedoel was en nie dalk as ‘n doringtak nie.
Drif en entoesiasme is vir my onontbeerlike wapens in ‘n redakteur se arsenaal. My eie is des te meer aangevuur toe ek in 1980 in Bloemfontein aankom en moes hoor in kringe is die bynaam vir Die Volksblad die “Vaal Boertjie”. Dit was seker nie afkrakend bedoel nie. Hy was inderdaad nog net swart-wit. Maar daardie etiket het my allermins aangestaan.
Skud die “vaal”-beeld af! Dit was ‘n onmiddellike doelwit. “Maak die skouers oop met ‘n groot storie.” Die nuwe kultuur wou ek uit die staanspoor vestig. Dit beteken: Bied die groot storie sterk aan – in kolomruimte en met visuele trefkrag. Oor elke uitgawe was die redakteur se kommentaar (kritiek en lof) as daaglikse leesplesier(?) op die kennisgewingbord. ‘n Stroom gemerkte skeurblaaie is uit my kantoor subkantoor toe.
In daardie 12 jaar was groot nuus soos die raaiselagtige neerstorting in vlamme van die SAL-Boeing Helderberg naby Mauritius, die Challenger-ruimteramp, die Laingsburgvloedramp, die Vrystaatse vloede van 1988, die Westdene-busramp, die sprokiestroue van prins Charles en lady Diana; die staatsgreep in die Seychelle onder aanvoering van die huursoldaat, kol. Mike Hoare; die polisiemanbankrower André Stander se reeks rooftogte en uiteindelike skietdood in Florida, VSA; die ontwrigte Springbok-rugbytoer na Nieu-Seeland in 1981; die Barend Strydom-moorde op Kerkplein, Pretoria; die skrikbewind van die pedofiel Gert van Rooyen, die val van die Berlynse Muur in 1989 en, les bes, ontbanning van die ANC en vryheid vir Nelson Mandela in 1990.
Met die nuwe aanslag is die beeld van “Vaal Boertjie” vinnig vir goed afgeskud , glo ek. Die aanstelling van die kreatiewe Nols Nieman as hoofsub het ‘n sleutelrol gespeel om die “Boertjie” in ‘n “Fleurige Boerenooientjie” te omskep.
Die vervanging is in 1983 met ‘n gesofistikeerde litografiese pers met uitgebreide kleurvermoë vervang. Dit was vanselfsprekend ‘n kritieke faktor – natuurlik een waarvoor die redakteur nie eer kan opeis nie.
My skof van 1980 tot 1992 was ‘n tydvak van intense, onstuimige en grensverskuiwende politieke dinamiek. Dit was die tema van die vorige blog. Maar soos daardie blog afgesluit is: ‘n Redakteur kan nie van politiek alleen leef nie. Daardie skof was ongetwyfeld ook ‘n tydvak van vernuwing; van intense gemeenskapsbetrokkenheid, asook les bes, van Johan van Wyk se rubriek Stop van Myne wat ikoniese status verwerf het.
Die nuwe fokus op treffende tipografie en verbeeldingryke nuusaanbieding was nie al vernuwings nie.
Die Volksblad was tot einde Februarie 1991 ‘n middagkoerant. In ‘n stal van oggendkoerante was dit ongerieflik en duur – ‘n komplikasie in ‘n tyd van ekonomiese druk. Ná ernstige besinning is met verrassend goeie gevolge na die oggendmark omgeskakel. Lesers en adverteerders is met reklame bestook. Die leuse was: “”Lees vroegdag Die Volksblad en gesels heeldag saam.” Op die radio was ‘n advertensie met Johann Strauss se wals “Oggendkoerante” as inleiding.
Joolskoonhede het die strate ingevaar in fraai nuus(b)rokkies, geskep uit die eerste uitgawe van die vroegdag-Volksblad. Vir skoonheid is nie in my tyd teruggedeins nie – inderdaad in so ‘n mate dat ons ‘n keer aartskonserwatiewe van “pornografise neigings” beskuldig is!
Sirkulasie het op die nuwe tydgleuf lewendig gereageer. Nasionale advertensies het maar ‘n taai kalant gebly. Weens die toespitsing op die kleurkwaliteit wat tydskrifte bied, en ‘n sterker fokus op kleiner, meer afgebakende markte, is dit toenemend van die dgblaaie weggekalwer. Ook die vloei van plaaslike advertensies na media met ‘n goedkoper advertensietarief (gratis tuiskoerante, e.d.m.) het diep in begrotings gekeep.
Koerante is ial hoe meer in ‘n oorlewingstryd gedompel. Redaksies moes kleiner word en weer kleiner word – en die moreel was soms maar pap. Die redakteur moes bly planne maak (soos die vestiging van ‘n eie stal tuiskoerante), bemoedig en aanspoor, al was sy eie moed soms naby sy skoene….
Deur die jare, van lank voor my tyd aF, is vele mooi Volksblad-tradisies gebore. Die Volksblad se vaderskap het hom steeds dieper in lesers se harte laat inkruip, glo ek. Ook op die veld het ek my toegespits.
Ek wil net vlugtig van twee van my witbroodjie-“kinders” vertel: Die Matrieknooiwedstryd en die Kunsmark. Eersgenoemde het in sy nuwe gedaante van Matrikulant-van-die-Jaar-kompetisie in 2010 sy 30ste bestaansjaar gevier. ‘n Glansbrosjure is gepubliseer. Ek kon my verlustig in die verdere lewensverloop van my “matrieknooiens”. ‘n Boompie wat ons in 1980 geplant het, het inderdaad geil gegroei.
Een van die koerant se beste geskenke aan die gemeenskap was Die Volksblad-Kunsmark wat in 1982 gestig is. Mense het in groter getalle as rugbyskares op Kunsmark-Saterdag na Koningspark gestroom. In ‘n stadium was 1 600 uitstallers geregistreer. Nasionaal is ons mark as een van die beste, kleurrykste en florerendste gereken.
Vir die feestelike vyfde verjaardag is o.m. ‘n verjaardagkoek gebak met 70 kg koekmengsel, 30 kg meelblom, 15 kg suiker, 60 dosyn eiers, 15 bottels brandewyn, 18 kilogram botter, 15 kilogram kersies en 9 kilogram neuter. Heerlik!
Vir Die Volksblad was die kunsmark goud werd. Hoe bereken ‘n koerant die geldwaarde van so ‘n juweel? Ongelukkig het latere redakteurs se lus daarvoor gekwyn. Ná twee dekades van vertroeteling is hierdie sprankelende promosie in die redakteurstermyn van Jonathan Crowther aan die Bloemfonteinse Lions-klub afgestaan.
Anders as die Matrieknooiwedstryd is hierdie boompie wat in die jare 80 geplant is, ongelukkig nie goed versorg nie. Van verwaarlosing het dit verlep …
* In die volgende blog kyk ek terug op die era van my kleurryke kollega Johan van Wyk en ander Volksbladders.
Comments