Lewende geskiedenis

Ek wens daar was proffies soos Bill Nasson in die dae toe ek nog Geskiedenis op universiteit geloop het. Dit sou die vak veel lewendiger gemaak het, en dalk sou daar ook ’n bietjie humor ingesluip het.

Dít is ook wat mens in sy boekresensies terugvind: Interessantheid, en humor. Pas afgelope naweek resenseer hy vir Rapport Boeke die Van Riebeeck-vereniging se Seleksies uit die briewe van president M.T. Steyn, waarmee dié vereniging sy eeufees vier.

In die huidige tydsgewrig is M.T. Steyn sekerlik nie besonder aktueel nie, maar Nasson maak hom ’n figuur wat ons aandag verdien. Enersyds as kampvegter vir die Afrikaneridentiteit, en andersyds as voorstander vir wit nasiebou. ‘n Man wat gesukkel het om daaraan gewoond te raak dat sy mense die oorlog verloor het, maar opgegaan het in die vestiging van ‘n nuwe staat.

Maar mens kan eintlik aan Nasson se stelswyse agterkom dat hy hom verkneukel aan die hebbelikhede van die Vrystaatse president van weleer. Hy was ‘n man wat ewe besorg was oor die pryse van hotelkamer in Parys, Frankryk, as wat hy was oor die verlies van ’n koei op  sy plaas.

Dit is dié aangename mengsel van politieke hoogdrama, die alledaagse en die banale – soos sy liefde vir die warmbronne op Brandfort – wat die wese van Steyn se karakter onthul en dié keur van korrespondensie so roerend maak,” skryf Nasson.

Hy staan ook stil by die humor, maar dit is Nasson se eie humorsin wat my getref het. Hy weet dat die inhoud van Steyn se briewe vir die leser van ons tyd naby aan nul op die register van politieke korrektheid sal wees. Tog deins hy terug as dit by hom opkom dat hy moontlik ’n waarskuwing moet uitspreek dat M.T. Steyn se idees en rasse-opvattings onaanvaarbaar is in ons tydsgewrig. Vir hom voel dit asof só ’n waarskuwing neelbuigend sal wees.

“Moet die geskiedenis, soos met soveel ander dinge, deesdae ’n gesondheidswaarskuwing hê?”

En dan laat knal hy die ware juweel in hierdie resensie: “Buitendien, watter lewende Suid-Afrikaner sal nie plesier hê aan pres. Steyn se profetiese opmerking aan Merriman in Januarie 1906 nie: ‘If you look at our S. African, public, municipal & private, you will find that we are nearly if not absolutely bankrupt’. Of soos sekere Marxiste dit sal stel: As die geskiedenis nie hom as tragedie herhaal nie, herhaal hy hom as ’n klug.”