.png)
Die Kollegemanne van 1958 toe die uwe ienk was.
My geliefde Kollegetehuis op die Tukkie-proefplaas is hierdie maand 100 jaar oud. Die eeufees word gevier met o.m. ‘n gala-aand op die grasperk voor die Aula. My bydrae uit Melkbos is hierdie verkorte hoofstuk uit my boek In Kamera wat in 2003 deuir Protea gepubliseer is:
Gaudeamus igitur, juvenusdum sumus…
GOUE DAE
Elke keer as ‘n bohaai iewers oor ontgroening ontstaan, gee my gedagtes ‘n groot sprong. Kollege-tehuis toe – meer as veertig jaar gelede. Op die Tukkie-kampus is ‘n ienk toentertyd nog behoorlik gedril. Dit was modderbaddens, die “pil” (‘n aaklige konkoksie met o.m. duiwelsdrek), “nagligte”, “gatpaarties” en “p-paarties” — elkeen ‘n verskrikking op sy eie, veral as die doel was om ‘n element van weerbarstigheid te tem!
Wat ‘n “gatpaartie” of ‘n “p-paartie” behels (die “p” staan nie vir petrol nie!), behoort selfs ‘n oningewyde seker sonder veel moeite te ontsyfer. Genoeg om te sê: agterna was jou sitvlak potblou en jy van jou kroontjie tot jou toontjie nat.
‘n Ienk kon ook maar weet: vir ‘n jaar lank is hy ‘n lyfeiene vir ‘n veeleisende senior (hoeveel honderde sokkies het ek nie gewas nie!) Hy sou ‘n paar keer moes inpak en “trek” (met al sy klere, al sy boeke, al sy koffers). Hy sou moet “more meneer, middag meneer, naand meneer, reg meneer, goed meneer” tot by die ontheffing as die jakarandas kort voor die eksamen begin blom.
Op daardie welaangename dag het die geel knopie met die K finaal gewaai — een wat terwyl dit nog op die bors vertoon is, nogal vir komieklike situasies kon sorg. Byvoorbeeld wanneer Kollege en Asterhof ‘n “inter-sleep” het en die ienks dan so man-meisie-man-meisie langs mekaar sit: “K, A, K, A, K, A …!”
Broekraid teen Voortrekker voor Kollege in 1959.
‘n Jaar van groot nederigheid was dit. Maar as dit verby was, het jy behoort. Jy het soos vir ‘n dierbare nooi lief geword vir ‘n plek van baksteen en beton, ondanks sy dun klapperhaarmatrassies, tekort aan warm water, middelmatige kos en die kwaaiste seniors op die kampus. Jou hart was in jou borskas soos ‘n uitgeswelde adamsvy, omdat jy geweet het jy is getoets en is nie te lig bevind nie.
Klop dan in deesdae se eerstejaar-studente ander soort harte? Ek wonder.
Party ouens het met Fisika geworstel. Ander met Romeins-Hollandse Reg. ‘n Derde groep met Toegepaste Wiskunde, en so aan. Maar ander noodsaaklike kennis is ook vroeg-vroeg aangeleer. Soos die sogenaamde “broek-raid”. Vir die jonger geslag: twee groepe manne (gewoonlik van verskillende koshuise) pak mekaar in die middel van die nag en trek mekaar se broeke uit — na ‘n woeste gespook, geknoop en geruk-en-pluk. ‘n Man moes net keer vir skade.
Agterna was die foto’s van ondernemende amateur-fotograwe glo buitengewoon gewild in plekke soos Asterhof en Klaradyn, waar met grote konsentrasie gesigte en ander verskuilde eienskappe met mekaar verbind is.
In die laat jare vyftig was “Tant Bella” (die lang ontslape Hotel Belvedere in Kerkstraat) se “tee” ‘n gewilde verversing onder Kollegemanne. In aansluiting daarby was in die koshuis selfs ‘n sogenaamde boozeklub” — eufemisties bierklub genoem — met die leuse: “Tee verdra geen onreg nie”. Ek verskyn links in die voorste ry van die klub se 1959-span.
Modderbad in 1958. Die prominente gesig regs het behoort aan wyle Coen Dreyer, Junior Springbok-gholfspeler.
Lank voordat kapings en ontvoerings en die klas ding in Suid-Afrika alledaags geword het, het ‘n klompie lede van die boozeklub een aand ‘n meesterplan in aksie gestel om ‘n gehospitaliseerde vriend, Jas Wasserman, uit die H.F. Verwoerd te gaan haal vir ‘n partytjie by die Fonteine. Die nodige klere is vir hom ingesmokkel en toe die besoektyd tot n einde kom, stap Jas tussen sy besoekers by die deur uit.
In ‘n stadium word hy, bierbeker in die hand, egter deur ‘n uitgelate Kollegeman laaggevat. Die verband om sy vinger wat ‘n paar dae vantevore geopereer is, is skielik ‘n bloedige pappery.
Die pasiënt is ‘n uur of wat later bekwaam deur sy maters in sy bed teruggehelp. Die dokters het net die volgende oggend maar moeilik gesluk aan die storie van die nagmerrie wat Jas in die middel van die nag uit die bed laat val het, bo-op die stukkende vinger. En die aroma wat om hom gehang het, was beslis nie dié van eter nie!
Vir die jaarlikse ienksport is aan elke koshuis ‘n kleur toegeken. Vir sy sonde is Kollege se kleur die een jaar pienk. Vir die hoogtepunt van die byeenkoms, die huiskomitee se aflosnommer, kry die manne toe ‘n ingewing. Hulle verskyn op die baan in sulke enorme pienk bloemers wat by ‘n afslagwinkel aangeskaf is — en hulle wen ver. My val die eer te beurt om met ‘n wapperende bloemer die lint te breek – die tweede jaar in ‘n ry.
Op Lentedag het ek my koshuis in die afdeling blommerangskikking verteenwoordig. My oplossing was om twee rooi roosblaartjies op die vloer van die C.H. Rautenbachsaal op te tel en op die wit suiker in ‘n kafeteria-skuierpotjie te drapeer. “Druppels bloed op ys” het die tweede prys gekry vir oorpronklikheid.
Rugby was in Kollege ‘n saak na aan die gemeenskaplike hart. Groot wedstryde is gespeel, en dikwels gewen, want latere provinsiale spelers soos Nic Bojé, Proppie Goosen, Henry van Vuuren, Dries Pretorius en Koos Claassens was derduiwels.
Die onvergeetlikste rugbymomente het nie altyd op die veld afgespeel nie. Een was die aand ná ‘n belangrike wedstryd in Danville, ‘n woonbuurt wat nou nie juis met Waterkloof kan vergelyk nie. Vroue met krullers in die hare en sigarette skuins in die mond kom moedig hul plaaslike helde al gillende aan.
‘n Blondine langs die veld trek een van ons manne, Piet (Ghandi) Lategan, se aandag. Hy pyl dadelik op haar af toe toe die eindfluitjie blaas. Goed, sy sal saamgaan inryteater toe. Eers toe hy by die koshuis terugkom, vermoed hy onraad. Hy vat-vat aan sy agtersak — en bevind tot sy diepe ergernis en verleentheid hy is in sy eie motor van sy beursie be-vry.
In 1961 gaan toer Kollege se span na Vrede, Harrismith, Volksrust en Ladysmith. Ek wat nogal kan ooplê lyn toe maar ‘n ongelukkige lugtigheid op die verdediging openbaar, is ‘n verrassende keuse as een van die vleuels. Op ‘n groot rugbydag speel ons span in die hoofwedstryd teen die tuisspan. Ek is daardie dag vlagman.
In ‘n kritieke stadium van die wedstryd kry Kollege ‘n strafskop, amper op die halflyn. Dries Pretorius wat kon skop soos ‘n muil, mik pale toe. Die bal trek goed, hy trek goed… Ek wys dis oor. Die ander vlagman beduie dis mis. Terug voor die paviljoen, te midde van ‘n energieke geboe van die tuisskare, skree ‘n ou vir my: “Was hy oor?”
“Nee,” skree ek terug, “hy was mis.”
“Nou hoekom wys jy hy was oor?”
“Omdat hy amper oor was!”
In Kollege se folklore is daardie antwoord van my as ‘n voltreffer aangeteken. Laat my egter maar bely: Dit was nie ‘n stukkie flinkdink nie. Ek kon op daardie oomblik aan niks anders dink om te sê nie! Oor of mis, ons is met die beker huis toe.
Comments