David Philip (et al)

Let op die et al in die titel. Later meer oor hulle.

David Hugh Philip is 16 Februarie 2009 oorlede, maar sy naam sal bly voortbestaan op die rugkante van talle boeke.

David Philip en sy, Marie, het David Philip Publishers begin. Hulle het swaargekry en het aanvanklik die hele onderneming vanuit hulle huis bedryf.

Een van die ikoniese oomblikke in dié maatskappytjie se lewe was toe die vragmotor die eerste keer opdaag om ’n werklike groot besending boeke op te laai by hulle pakstoor (die garage).

“Bring maar die vurkhyser,” sê die bestuurder.

“Goed,” sê Marie en verdwyn. Daar gaan die garage se deur oop en Marie verskyn met die kruiwa – hoogvol gelaai met boeke.

Maar waarom? Waarom het David Philip ’n werk by Oxford University Press laat staan en sy eie paadjie geloop?

Malcolm Hacksley, die Direkteur van die National English Literary Museum in Grahamstad, het die volgende gesê by sy begrafnis.

David was interested primarily in publishing good books that were relevant in the South African context - social, political and cultural. (…)And he watched, with growing dismay, how the National Party government consolidated its control over every aspect of the physical and, particularly, the intellectual life of the country. To sustain the ideology of apartheid, it was necessary to prevent the transmission of ideas. But there could be no accommodation between censorship on one hand and morally responsible publishing on the other. The choice facing publishers was between confrontation and capitulation. While the larger companies all played it safe and made their money on school textbooks, the small oppositional publishers tried defiance, and paid the price of their boldness. The voices of many, particularly black writers and thinkers, were silenced - by banning, by exile, by death. In 1976 Nadine Gordimer said "the lively and important group of black writers who burst into South African literature in the fifties and early sixties disappeared from it as if through a trap door."Nurtured in the old Cape Liberal tradition, David and Marie refused to allow the expression of alternative views to be silenced. Believing in "the truth of the imagination," David cashed his pension and he and Marie launched David Philip Publishers, with the avowed intent to publish "Books That Matter for Southern Africa".(…) After the Soweto uprising on 16 June 1976, Sipho Sepamla's poetry collection The Soweto I Love was banned. David issued a press statement, saying: "Whether we like what we hear or not, we should at least be able to know how the people of Soweto have responded to these events. Here is the articulate voice of an internationally recognised poet telling us what it is like in Soweto - and the authorities will not let us hear him. Do we realise what is happening to us?"

Moet ook nie vergeet nie hoe mense soos Koos Human, by Human & Rousseau, skrywers soos Breyten Breytenbach en Etienne le Roux ondersteun het teen apartheid se sensuur nie. Hulle was ook, lank terug, ’n onafhanklike maatskappy.

Die belangrike punt is egter dat die onafhanklike stem nie moet stilbly noudat die ANC oorgeneem het nie. In die woorde van David Philip:

"The role of an oppositional publisher doesn't disappear just because the government changes. Publishers of integrity are, or ought to be, endemically independent, always prepared to give voice to criticism of the establishment, always the supporters of freedom and creativity, holding open the doors for discussion and debate." (Ook aangehaal deur Malcolm Hacksley.)

Suid-Afrika het wonderlike klein uitgewerye gehad. Daar was Hond en Raven Press, wat saam met David Philip wonderlike werk gedoen het.

Meer onlangs was daar Queillerie, wat toe oorgekoop is. Ukelele het ’n rukkie lank bestaan.

Vandag is daar ook Penstock en Hemel & See wat goeie werk doen.

En wat van Praag? Dink van Dan Roodt wat jy wil, Praag se lys is ’n belangrike toevoeging tot Afrikaans.

En moenie Protea vergeet nie. Protea is lank nie meer “klein” nie, maar hulle vul gapings waar ander, groter uitgewers dit nie kan vat nie.

En dan is daar Genugtig!

Ek kan meer mense gaan opnoem as dit moet, maar die punt is: Klein uitgewerye kan op hulle voete dink, gedurig verander en boeke maak in ’n oogwink. By Bateleur het ons In ’n neutedop in ’n paar nagte aanmekaar gesit. Vandag, by die moerse maatskappy waar ek werk, spandeer ek meer tyd aan één boek in vergaderings óór daardie boek, as wat ek kon spandeer aan die maak van ’n goeie boek by ’n klein maatskappytjie. (Wat toe ook oorgekoop is.)

Moenie groot uitgewerye te gou loop nie. Hulle spandeer ’n enorme deel van hulle begrotings aan die maak van boeke wat ’n verskil sal maak, al maak dit nie ekonomiese sin nie. Maar dan hou hulle mense soos die uwe só lank in vergaderings dat die boek al amper oud is as ek eendag daar uitloop.

Mense. Mag die gees van David Philip voortleef en mag daar nog talle klein maatskappytjies wees wat die status quo uitdaag en goeie boeke uitgee wat saak maak.

Lees gerus ook die stuk wat Malcom Hacksley in Die Burger geskryf het oor David Philip.

(Malcolm se toespraak, waaruit ek hier grepe aangehaal het, is deur PASA versprei.)