.png)
Ou kamerade. Toy Vermeulen groet ‘n Bloemfonteinse vriend, Kiepie Herholdt. op sy 90ste verjaardag.
Die spore van J.A.J. Toy Vermeulen (92) wat Saterdag, op die vooraand van Kersdag, sag heen is, lê veral die Vrystaat vol . Op vele terreine was hierdie seun van De Aar ‘n staatmaker. Hy kon dankbaar terugkyk op ‘n vol en vrugbare lewe.
In die dekades 70 en 80 van die vorige eeu was hy ‘n sleutelman in die Vrystaatse Nasionale Party, eers as amptenaar in die Goudveld en Bloemfontein, later as benoemde LV en senator. Hy was voorsitter van die Verdedigingsgroep in die Parlement, ‘n regterhand van minister Magnus Malan.
Hy KON kollekteer. Die Griekse gemeenskap was sy “sagte teiken”. Ek wonder hoeveel derduisende rande die Vrystaat se Grieke uit hul sakke geskud het as Toy namens die NP kom aanklop.
In hoeveel rade en komitees hy gedien het – kerk, skole, kultuur, plaaslike bestuur en wat nog – kan ek nie raai nie. Waar sy foto’s oral hang, sou hy dalk self nie weet nie. Een onverwagse plek vir my was die klubhuis van die Koeberg-rolbalklub op Melkbos. Daarvan was ‘n jonger, fikser en ratser Toy op sy dag president.
Sy versameldrif – die woordeboek praat ook van versamelwoede – het geen weerga geken nie. Elkeen wat al ‘n voet in Toy se studeerkamer gesit – in Bloemfontein, Blouberg en selfs in sy herfsjare in die gholflandgoed Atlantic Beach op Melkbos – kon dadelik sien: Soos bye heuning vergaar, vergaar hierdie man dinge van waarde.
Sy studeerkamer was ‘n kulturele skatkamer. Hy was ‘n klassieke bibliofiel wie se boekrakke gekreun het onder sy monumentale ABO-versameling en ander Africana. Sy kwaliteitswyne het getuig van liefde en kennis. Al hierdie waardevolle eiendom is geberg in kaste van glimmende dolfhout. Ook mooi hout was vir Toy onweerstaanbaar.
In hierdie “klein koninkryk”, omring deur sy waardevolle boeke, historiese foto’s en ander gedenkwaardighede, het hy tot enkele ure voor sy dood agter sy lessenaar gesit, ‘n man wat vreugde vind in sy identiteit.
Sy unieke seëlversameling was ook op sy dag in filateliekringe hoog aangeskrewe. Op sy lys van liefhebberye sou ‘n mens munte en vetplante kon voeg. Dan is dit nog ver van volledig.
Ek het oorweeg om Toy ‘n “koorsagtige” versamelaar te noem. Dit sou nie deug nie. “Koorsagtig” beskryf nie die stiptelikheid waarmee hy sy goeters georden het nie. Hy het geweet waar om elke ding raak te vat, ook elke koerantuitknipsel van betekenis. Hy het eie gedagtes in sy netjiese fyn handskrif opgeteken.
Soos kampioenkolwer Jacques Kallis in sy loopbaan lopies geakkumuleer het, het Toy vriende versamel. In Bloemfontein is gespot die ruimhartige Toy ry altyd met ‘n kis goeie rooi wyn in sy kattebak. Waar hy ‘n vriend teëkom, delf hy gou ‘n geskenkie uit. Dat gee vir hom ‘n lekkerte is, was tot die einde duidelik. Jy het nie uit sy huis gestap sonder ‘n bottel top-port uit Calitzdorp se geweste in die hand nie. My laaste het ek die dag voor sy dood ontvang.
Onvergeetlik uit ‘n persoonlike hoek was sy uitnemende buurmanskap in Dan Pienaar, Bloemfontein. Hy was ‘n bobaas-buurman wat in droogtes selfs sy boorgat “uitgeleen” het (met die tuinslang snags oor Kmdt. Senekalstraat gespan) en boonop altyd ‘n noodpakkie Rembrandt Van Rijns in sy boonste laai gereed gehou het vir ‘n skelm dampie.
Kenmerkend van Toy was dat hy nie hier vat en daar los nie. As hy sy lojaliteit gegee het, was dit vir altyd. Soos aan die Nasionale Party en Afrikaner-instellings, bv. die Afrikaner-Broederbond. Ook aan volkspele. Dekades nadat hy en die sprankelende Joha in Europa gaan tiekiedraai het, het hy van daardie span baanbreker-Volkspelers die spilpunt gebly. Al kon hy nie meer tiekiedraai nie (Joha sou wel kon!), het sy hart steeds op die maat van “Afrikaners is plesierig” en “Jan Pierewiet” vrolik bly klop.
Wat presies die betekenis is van “kompatertjie buig jou stywe dop” weet ek, ‘n volkspele-analfabeet, ongelukkig nie. Dit klink egter vir my reg om te sê: Hierdie “kompatertjie” buig graag vir die ontslape kameraad in eerbied sy “stywe dop” – met ‘n “stywe dop” Boplaas op die koop toe!
Comments