Bederf, bedorwe

’n Resensent is nie ’n oorverteller van stories nie. ’n Resensent is iemand wat ’n boek lees, en dan by wyse van ’n reaksie aan sy lesers redes verskaf hoekom die boek die lees werd sal wees. Of nie.

Afgelope Sondag het Rapport Boeke twee resensies gepubliseer wat ek aanvanklik positief gelees het, maar wat my by nabetragting al hoe meer hinder. Veral nadat ’n student my aandag gevestig het op ’n blog wat Zirk van den Berg geskryf het na aanleiding van een van daardie resensies.

Van den Berg se boek Die vertes in was een van die getroffenes. Denver Kesting, ’n Windhoekse joernalis, het dit geresenseer.

My eerste reaksie was dat dit ’n deurdagte, goeie resensie is. Goed op meer as een manier. Kesting se slotoordeel is dat Van den Berg dit oortuigend regkry om die geskiedenis ook uit die perspektief van die verontregtes te vertel. Die boek handel oor die Duitse kolonialisering van die land wat vandag as Namibië bekend staan.

In sy blog skryf Van den Berg die volgende: “I also had a reviewer who revealed several important moments in the book in their review, going so far as to quote one of the more shocking developments in the book verbatim. While that review may have enticed some people to read the book, it also spoiled the reading experience for them.”

Die resensie waarna hy verwys, is Kesting s’n in Rapport. Ek het die resensie weer gaan lees, en daar is inderdaad ’n uitpak van twee van die insidente in die roman. Ek moet beken dat dit my nie gepla het nie, maar as dit dan wel so is dat dit twee sleutelmomente in die roman verklap, moes Kesting dit besef het en daardie twee tonele meer in abstraksie beskryf het.

En nou pla dit my. Ek wil Die vertes in lees, maar nou het ek die skrywer se bevestiging dat twee van die kerntonele in sy boek vir my ontlont is weens die resensie.

Die ander resensie in Rapport Boeke is Celesté Fritze s’n oor As sy weer kom deur Marlize Hobbs. Sy het daarin geslaag om die boek vir my besonder interessant te maak, een wat ek wil lees. Fritze het netjies tussen abstraksie en parafrasering van die verhaal beweeg. Sy gee die raamwerk, maar prikkel die leser se verbeelding genoeg om hom/haar nuuskierig te maak.

Zirk van den Berg maak in die bovermelde blog ook ’n ander opmerking: “A reviewer’s job is not to show their audience how clever or erudite they are. Not to paraphrase the story. Not to complain that the book they’re reviewing is not some other book they would have liked to read or have written. The job of a reviewer is this: To read the book attentively and help their audience decide if they want to invest their time and/or money into this book.”

Fritze gee genoeg verwysings na ander literêre werke om mens deeglik in te lig oor watse soort roman Hobbs geskryf het. Sy probeer om aan die koerantleser ’n aanduiding te gee van die verwikkeldheid van die materiaal wat Hobbs verwerk het. Uit Fritze se beskrywing kom mens wel deeglik agter dat ’n baie komplekse mens sentraal in As sy weer kom staan. Sy gebruik die pragtige beskrywing van “die geweldig verknoopte bewussyn”. Alles goed en wel. Dan kom mens by die slotparagraaf, en jy sien hoe Fritze ’n maneuver uitgevoer het om te ontsnap aan die gee van ’n evaluering van die roman. In Van den Berg se blog vra hy onder meer die volgende: “I cannot understand why reviewers don’t simply state if they had enjoyed reading the book. Isn’t that the main thing their audience wants to know?”

Met daardie vrae in gedagte het ek Fritze se resensie weer deeglik deurgegaan, en gesien hoe sy my met sprankelende, boeiende beskrywings van die roman ingetrek het en nuuskierig gemaak het.

Maar wanneer sy kom by die punt waar sy moet te kenne gee of sy die lees van As sy weer kom geniet het, neem sy haar toevlug tot ’n aanhaling van Melissa Etheridge: “Toe die demensielyer aan die Totius-beeld se voete urineer en die twee in ’n ruimtetuig poëties die wye heelal in ‘fok’ (bl. 120), wou hierdie leser soos die sanger-liedjieskrywer Melissa Etheridge gil: ‘Somebody bring me some water, can’t you see I’m burning alive.’ “

Ek het dit gelees, en herlees. Ek het gewonder presies wat sy te kenne wil gee. En toe tot die besef gekom dat sy onseker is, en nie die duim na onder of na bo wil beweeg nie. Nou laat sy dinge maar hang.

Uiteraard is dit nie ’n ongeldige strategie om te volg nie; dit kan wees dat sy glad nie sterk gevoel het na enige kant toe oor die roman nie, en op hierdie manier haar pligte as resensent probeer nakom, hopend dat die intelligente koerantleser sal snap wat sy wil sê.

Ek kan die frustrasies van Zirk van den Berg begryp; die irritasies waarmee skrywers resensies oor hul boeke lees, is dikwels verwant aan dieselfde irritasies waarmee koerantlesers resansies begin lees en uiteindelik die resensie moet probeer ontsyfer net om agter te kom wat die resensent wou sê.

Die enigste troos is dat baie koerantlesers net vinnig oor ’n resensie heen skeer, en uit die opskrif en die algemene trant van die resensies genoeg positiewe tekens kry. Soos ek met die eerste blik op hierdie twee resensies gekry het.