Ouboet se stoep

Jou oorsprong

behaaglik

diep in die nag

Jou einde

skrikwekkend

met die ligte af

Jou verlossing

skreiend

in die toilet af

Die lewe was regverdig

wat jy insit haal jy uit met

trurat die enigste wapen

om geruisloos weg te kom

Die lewe bly wetmatig soos

glipsies na die springgety

Maar as hul oudword pomp

hul lug en dink altoos terug

aan die dae

toe trou in wit op 16 in, en

skei op geen kaart was nie

Maar die oksimoron van

die gulste golf val deesdae altyd by:

Hier is solank jou persentjie

maak hom eers Kersfees oop

Pasop, hy’s dun en sag

dié fyn ou rubbertjie

‘n Rysige tannie van in haar sewentigs, in haar beknopte en afgeleefde Austin Mini uit die sewentigerjare van die vorige eeu, ry uiters stadig en draai rustig voor ons in terwyl Pa teen ’n bekwame spoed op haar afsnel. Die verkeerslig slaan oor na groen en die tannie begin briek. Pa maak ’n gepaste opmerking wat ek uit respek vir die waardigheid van die oomblik met graagte effens wil sensor. Hy koppel wakkerword en rigting aanmekaar en ’n woordvlotte kragtoer, gelaai met ryk metafore en gepaste rymwoorde, raak oor hom vaardig.

Geagte Voorsiter, dames en here,

Die HAT definieer die woord rigting as die “kant waarnatoe beweeg of gemik moet word, sy waarheen beweeg moet word, kant waarheen ’n mens kyk omdat iets jou aandag daarheen trek of iemand jou daarheen beduie het.” Of mollige die tannie met die pers geteasde hare miktraag was, bewegingsvrees ervaar het en of sy deur haarself beduie is, is nie ter sake nie.  Die kern van die woord rigting is veel eerder of jy rigting het of nie.  Dit bring my by die kernvraag wat ek graag onder die loep wil neem: Is mens in staat om self rigting aan jou lewe te gee? Ek sê onomwonde ja!

Wat is die verskil tussen ’n bergie wat op bloutrein en ’n witbrood floreer, of ’n Beethoven, wat  as ’n stokdowe, meesterwerke soos Fur Elise en Moonlight Sonata skep?  Het rigtingvastheid, of sy teenpool rigtingloosheid, dalk iets daarmee te doen?  Die rigtingvaste teoretiese fisikus, Professor Stephen Hawking, kon dalk ‘n hobo geword het, maar hierdie man wat aan ‘n rolstoel gekluister is, sy stem verloor het en as ’n hulpelose bondeltjie mens voorkom, ontrafel steeds daagliks die rigting van sterre, die magic van die onvertaalbare term black holes en die ontstaan van die heelal. Hy probeer steeds antwoorde soek op die mens se moeilikste vrae. Is die verskil tussen ‘n Hawking en ‘n hobo net ‘n kwessie van rigting? Volgende vraag asseblief. Ek dink die man verdien die Nobelprys vir fisika.

Het elke mens ’n kompas in sy brein waarmee hy of sy sy eie rigting bepaal? Beslis ja! Rigting is ’n keuse. Goed, keuses is soms moeilik met versteekte afdraaipaaie en winkende hande wat nie noodwendig altyd brein toe mik nie, maar in die wysheid van die ou Sjinese spreekwoord sit die kompas tussen die ore: “’n geslote verstand is soos ’n toe boek: net een blok hout.”  

Is daar wenke buite jouself om jou te help om rigting te bepaal? Weer eens is die antwoord ‘n onomwonde ja. Luister na ervare mense, soos ouers en onderwysers. My en Marcel se rit nou die oggend met ’n bromponie sonder valhelms was rigtingloos, maar ons het dit eers halfvier die oggend agtergekom toe ons ouers ons by Pretoria-Noord se polisiestasie moes kom haal. Soms luister kinders nie na raad nie. Die legendariese Mark Twain se stukkie wysheid spreek boekdele: “’n Oop gemoed skep die geleentheid vir iemand met wysheid om ’n goeie gedagte daarin te laat.” Goeie gedagtes wat knus tussen die ore nesmaak, gee beduidende rigting.

Victor Goertzl beskryf in sy boek Cradles of Eminence die enorme invloed wat ouers op kinders se ontwikkeling, koers en rigting het. Byvoorbeeld, moeders wat hul seuns as helde beskou is geneig om beter te presteer en goeie leiers te word. Afwesige ouers kweek soms verwarde, soekende, rigtinglose en ewe afwesige kinders.  

Die psigiater Dr Victor Frankl oorwin sy vrees in die Auswitz-konsentrasiekamp en hou merkwaardige rigting. Sy boek Man’s search for meaning illustreer ‘n rigtingvaste oorwining oor die feitlik onmoontlike.

Hoeveel keer het u al die woorde “kry rigting” gehoor? Indien dit weer gebeur, neem keuses, kry raad en kry rigting. Alles is gekonsentreer in die mens se boonste verdieping….. die bevange ruimte tussen die ore, en in my geval bakore.  Neem raad oor rigting ter harte, en waar u raad uitdeel, wees tog diplomaties:

Rysige tante in jou Mini
Rev of kry rigting
Of jou karretjie issie meerie

Ek dank u.

‘n Rysige tannie van in haar sewentigs, in haar beknopte en afgeleefde Austin Mini uit die sewentigerjare van die vorige eeu, ry uiters stadig en draai rustig voor ons in terwyl Pa teen ’n bekwame spoed op haar afsnel. Die verkeerslig slaan oor na groen en die tannie begin briek. Pa maak ’n gepaste opmerking wat ek uit respek vir die waardigheid van die oomblik met graagte effens wil sensor. Hy koppel wakkerword en rigting aanmekaar en ’n woordvlotte kragtoer, gelaai met ryk metafore en gepaste rymwoorde, raak oor hom vaardig.

Geagte Voorsiter, dames en here,

Die HAT definieer die woord rigting as die “kant waarnatoe beweeg of gemik moet word, sy waarheen beweeg moet word, kant waarheen ’n mens kyk omdat iets jou aandag daarheen trek of iemand jou daarheen beduie het.” Of mollige die tannie met die pers geteasde hare miktraag was, bewegingsvrees ervaar het en of sy deur haarself beduie is, is nie ter sake nie.  Die kern van die woord rigting is veel eerder of jy rigting het of nie.  Dit bring my by die kernvraag wat ek graag onder die loep wil neem: Is mens in staat om self rigting aan jou lewe te gee? Ek sê onomwonde ja!

Wat is die verskil tussen ’n bergie wat op bloutrein en ’n witbrood floreer, of ’n Beethoven, wat  as ’n stokdowe, meesterwerke soos Fur Elise en Moonlight Sonata skep?  Het rigtingvastheid, of sy teenpool rigtingloosheid, dalk iets daarmee te doen?  Die rigtingvaste teoretiese fisikus, Professor Stephen Hawking, kon dalk ‘n hobo geword het, maar hierdie man wat aan ‘n rolstoel gekluister is, sy stem verloor het en as ’n hulpelose bondeltjie mens voorkom, ontrafel steeds daagliks die rigting van sterre, die magic van die onvertaalbare term black holes en die ontstaan van die heelal. Hy probeer steeds antwoorde soek op die mens se moeilikste vrae. Is die verskil tussen ‘n Hawking en ‘n hobo net ‘n kwessie van rigting? Volgende vraag asseblief. Ek dink die man verdien die Nobelprys vir fisika.

Het elke mens ’n kompas in sy brein waarmee hy of sy sy eie rigting bepaal? Beslis ja! Rigting is ’n keuse. Goed, keuses is soms moeilik met versteekte afdraaipaaie en winkende hande wat nie noodwendig altyd brein toe mik nie, maar in die wysheid van die ou Sjinese spreekwoord sit die kompas tussen die ore: “’n geslote verstand is soos ’n toe boek: net een blok hout.”  

Is daar wenke buite jouself om jou te help om rigting te bepaal? Weer eens is die antwoord ‘n onomwonde ja. Luister na ervare mense, soos ouers en onderwysers. My en Marcel se rit nou die oggend met ’n bromponie sonder valhelms was rigtingloos, maar ons het dit eers halfvier die oggend agtergekom toe ons ouers ons by Pretoria-Noord se polisiestasie moes kom haal. Soms luister kinders nie na raad nie. Die legendariese Mark Twain se stukkie wysheid spreek boekdele: “’n Oop gemoed skep die geleentheid vir iemand met wysheid om ’n goeie gedagte daarin te laat.” Goeie gedagtes wat knus tussen die ore nesmaak, gee beduidende rigting.

Victor Goertzl beskryf in sy boek Cradles of Eminence die enorme invloed wat ouers op kinders se ontwikkeling, koers en rigting het. Byvoorbeeld, moeders wat hul seuns as helde beskou is geneig om beter te presteer en goeie leiers te word. Afwesige ouers kweek soms verwarde, soekende, rigtinglose en ewe afwesige kinders.  

Die psigiater Dr Victor Frankl oorwin sy vrees in die Auswitz-konsentrasiekamp en hou merkwaardige rigting. Sy boek Man’s search for meaning illustreer ‘n rigtingvaste oorwining oor die feitlik onmoontlike.

Hoeveel keer het u al die woorde “kry rigting” gehoor? Indien dit weer gebeur, neem keuses, kry raad en kry rigting. Alles is gekonsentreer in die mens se boonste verdieping….. die bevange ruimte tussen die ore, en in my geval bakore.  Neem raad oor rigting ter harte, en waar u raad uitdeel, wees tog diplomaties:

Rysige tante in jou Mini
Rev of kry rigting
Of jou karretjie issie meerie

Ek dank u.

Die ABO was wreed. Mens dink onwillekeurig terug aan seker een van die grootste sondes teen die mensdom.

Bybel

 

Formulier en trousweer

aan die ander helfte

Eerste lig en skree van

pasgebore kindertjies

Boer- en Kakieskote

in die Boereoorlog

Somber kluitklap

op kombers of kis

Jy’s plek-plek soos Psalm

honderd blink- en deurgevat

Hoeveel het jy nog in

anderhalfeeu meegemaak?

Met jou leer en koperknippe

en die swaar gebooie tussenin

bly jy soos die spieël se

raaisel dig tot eendag toe

Driehoek

 

Baie liefde volop

oeste skape en

helaas genade

Groot gesinne

reeds geslagte

lank ‘n bate

Oorlog bloed

depressie en

versnipper

armoede vyftig

lappies grond,

helaas genade

vervolmaak die

kuns van teel

en onderverdeel

aan die einde van

dié lang ketting

erf jy nét genade

Toilet in konsentrasiekamp

Verdwaalde plank

Gat in grond, oumens val  

Geen water, geen seep

klewende stank

word eenkant en koud

snerpend uitgesweet

 

Alles is hier

volmaak

geskep

vir my en jou

 

Die kruitvat se verwronge spel

vermink die fynvat aan die siel

tog is alles hier volmaak geskep

vir my en jou

 

Die fynvat aan die boud of rug

is soms ‘n sprankie hoop

die donker nag

se metafoor

 

wat wag en hoop

wag en hoop

in hierdie uur van wakkerloop

se skeidingsvrees

 

Die smal weg van alleenwees

roep ons telkens terug na meer as

wie is reg, verkeerd, vervloek

tot repies van die naakte siel

 

wat lig kaats teen die donker

ruit, uitkring en

versadig raak

van kruit en bloed

 

Alles is hier

volmaak

geskep

vir my en jou

 

Seun se vertaling vir Afrikaans-Ekspo (landswenner in senior vertaalkategorie)

Inleiding

‘n Paar jaar gelede het my pa ‘n dik boek oor die Naudé-famlie geskryf en pragtige leergebinde kopieë aan my ouma, my tannie en sy twee seuns gegee.  Ek het nooit die boek volledig gelees nie, maar hier en daar het iets treffends my oog gevang.  Die stukkie oor my oupagrootjie se begrafnis was roerend en ek haal die volgende deel aan wat my na die pen laat gryp het:

“Oupa Adriaan se afsterwe en begrafnis in April 1964 was my eerste nadere kennismaking met die dood en die impak daarvan op die agtergeblewenes. Oom Andries het ‘n roerende laaste woord by die graf gedoen. Sy slotwoorde ‘vaarwel ons vader, vaarwel’ het Ouma se trane asook dié van haar kinders, kleinkinders en vriende spontaan laat vloei. In daardie dae is ‘n lied nog by die sak van die kis gesing: ‘Rus my siel. Jou God is koning.’ Die plaaswerkers is met ‘n trekker en sleepwa aangery om Oupa te kom groet. Hul laaste lied was aangrypend mooi. Hulle sing in nootvaste en suiwer stemme met verskillende toonhoogtes en invalshoeke, en die emosie wat hierdie laaste offer in jou wakker skeur laat jou besef dat die dood die mens se heel laaste groet van sy eerste skof is.”  

Hier volg my weergawe van Oupa (my oupagrootjie) se begrafnis:

Die gedig in Afrikaans

Oupa se begrafnis

Rus my siel
jou God is koning

vaarwel ons
vader vaarwel

toe die plaasvolk
se hemelsange

rou emosies in
ons wakker skeur

was almal nootloos
en sonder woorde

ons groet
verlaas

‘n oupa, ‘n trekker
en ‘n sleepwa

en salueer
sy vrag

Die vertaalde gedig  

Grandpa’s funeral

Rest my sole
the Lord is king

Farewell our father,
farewell

When the workers’
heavenly melodies

moved us to
raw emotions
 
we were out of tune and
out of words

We greet
at last

a grandpa a tractor
and a wagon

and salute its
load