Naklanke

 The Yes Album kon nog gaan. Fragile was luisterbaar. Maar teen 1972, to hierdie Britse supergroep Close to the Edge produseer, het ek begin met ‘n lewenslange poging om so min as moontlik van hul musiek te luister.

 

Ek had nogal simpatie met die punks in 1976 toe hulle teen groepe soos Yes gerebelleer het. Dit is net nie moontlik om soveel pretensie in een lewe te moet absorbeer nie.

 

Maar ek was verkeerd – ten dele. Ek kom onlangs op YouTube af op ‘n konsert-weergawe deur Yes van hul “And You and I”. Verwoed begin ek soek na die bron, en kom tot my verleentheid agter dit is op Closer to the Edge, die album wat ek met soveel genot geïgnoreer het.

 

Die ding is (besef ek nóú) dat mens moet aanvaar dat jy na fusion-musiek luister, wat nie uit die hek van jazz aangebied word nie (soos byvoorbeeld die Mahavishnu Orchestra hul musiek), maar uit ‘n rock-hoek. Heelwat van die musieksoort se hebbelikhede is nog teenwoordig, en as mens kan vrede maak met Jon Anderson se eentonige tenoor, daar waar dit ‘n paar note in die hoë registers bemeester het, dan sit jy met ‘n proposisie, want Rick Wakeman (klawerborde), Steve Howe (kitaar), Chris Squire (baskitaar) en Bill Bruford (tromme) was in daardie tyd, 1972, waarskynlik van die heel begaafdste rock-musici op hierdie planeet, en dalk verskeie ander.

 

Die album bestaan uit drie snitte, Close to the Edge (verdeel in “The Solid Time of Change”, “Total Mass Retain”, “I get Up I Get Down” en “Seasons of Man”), And You And I (verdeel in “Cord of Life”, “Eclipse”, “The Preacher the Teacher” en “Apocalypse”) en Siberian Khatru.

 

As mens ‘n kort begrip wil hê van hoe vlak die pretensie lê, dan hoef jy net die openingstrofe van Syberian Khatru te luister:

 

Sing, bird of prey;

Beauty begins at the foot of you. Do you believe the manner?

Gold stainless nail,

Torn through the distance of man

As they regard the summit.

 

Ná Close to the Edge het die groep ‘n paar lede verloor en nuwes bygekry, en die pad heeltemal byster geraak met Tales from Topographic Oceans, wat allerweë beskou word as een van die grootste vergrype ooit deur ‘n supergroep.

 

Maar vir die oomblik moet ek toegee dat ek van Close to the Edge begin hou het, sommer baie, en kwaai vibe daarmee saam terwyl ek my bes doen om nie te hoor wat Anderson sing nie.

 

In die jare sestig was dit ‘n baie groot besigheid om ‘n kitaarheld te wees. Joernaliste het in aller erns oor jou geskryf. Jy had nimmereindigende krediet by die flora van enige wêrelddeel. Alvin Lee, leier van Ten Years After en om wie se nek die etiket “vinnigste kitaarspeler ter wêreld” gehang is, was gelukkig iemand met ‘n gesonde humorsin en ‘n deeglik ontwikkelde aanvoeling vir ironie.

Lee het gelyk soos ‘n Griekse god. Hy was ‘n berugte Adonis. Hy kon saam met die manne kuier en daarna vrouens tot dagbreek geselskap hou. Hel, hy het Ten Years After se optrede by Woodstock afgesluit met ‘n waatlemoen op die skouers.

En in 1970, ‘n jaar ná die groep se epogmakende optrede by Woodstock, reik hulle ‘n album uit wat as kragtoer bestempel kan word – van humor, van rock, van jazz, van robuuste lewenslus.

Die humor kry mens in ‘n snit getiteld “Band with no name”, wat klink of dit ‘n temalied kon wees uit een van Sergio Leone se spagheti-westerns van die sestigs. (Onthou, Clint Eastwood se naam in A Fistful of Dollars was “The Man with No Name”.) Dit was die eerste snit op die tweede kant van die vinielplaat.

Op die eerste kant het mens al met vier uiteenlopende musikale avonture gegaan met Lee wat sy uiterste bes probeer om stadig te speel, en net in die solo’s sy voete van die brieke afhaal. “I’m coming home” probeer die bomenslike pogings van Woodstock verder neem – standaard-rock met ‘n sweem blues. “My baby left me” is ‘n blueserige ballade in die begin, maar dan kry Lee en orrelis Chick Churchill ander gedagtes. En hier hoor mens ook weer hoe skitterend die baskitaarspeler, Leo Lyons, was. “Think about the times” is ook ‘n ballade, met Churchill wat ‘n klavier naderklap, en Lyons wat op dieselfde manier as John Entwhistle (van die Who) ‘n melodiese struktuur vir die liedjie skep. Dit laat Lee en Churchill vry om met ‘n verskeidenheid instrumente tekere te gaan – Churchill was een van die eerste gebruikers van die sintetiseerder om sy klawerborde te kanaliseer. “I said yeah”, wat die kant afsluit, is ‘n redelik voorspelbare rock-nommer wat skielik halfpad deur rigting kry die stratosfeer in.

Die tweede kant bevat “Band with no name” en twee nommers wat deur die jare legendaries geword het, “Gonna run” en “She lies in the morning”, voordat dit afsluit met ‘n konsertopname van “Sweet little sixteen”.

“Gonna run” laat mens aanvanklik vermoed dat die groep aaptwak in die hande gekry het voor die opname, maar dit is wanneer die groep so twee minute in die liedjie in begin improviseer en wegswenk in ‘n skitterende stukkie jazz in, dat mens ‘n indruk kry van hul groot vakmanskap.

Die enigste kritiek wat mens teen die groep se musiek kan inbring, is dat hulle dikwels goeie komposisies bederf deur aspres ruimte vir Lee se kitaarsolo’s te skep. Daar is aan die teensy egter ook verskeie snitte waar dié solo’s jou laat verstaan wat die groep se bestaansreg is.

Alvin Lee was sekerlik ‘n reus van ‘n kitaarspeler, maar hier, soos ook by die Who die geval was, styg hy uit omdat sy klawerbordspeler (Churchill) en baskitaarspeler (Lyons), tesame met die tromslaner, Ric Lee (Alvin se broer), vir hom ‘n musikale omgewing skep waarin hy gedy. Ek het onlangs weer na Woodstock gekyk, en was opnuut verbaas oor Churchill en Lyons se virtuositeit.

Wat het van Ten Years After geword? Soos so baie van die supergroepe van die sestigs en sewentigs is hulle nog in die rondte ofskoon hulle amptelik in 1976 uitmekaar is. Hulle gee elke nou en dan ‘n reunie-konsert, maar die musiek het helaas nie losgekom uit die styl van hul ontstaansjare nie. Alvin Lee tree meestal as solo-kunstenaar op, en die groep het Joe Gooch gekry om sy plek te neem wanneer Lee nie aan die reunies wil deelneem nie.

Onthou, die manne is almal kort duskant sewentig jaar oud …

 

Danksy The Lord of the Rings: Fellowship of the Ring het meer mense al na Elizabeth Fraser se sopraanstem geluister as wat daar ooit kopers was vir al die Cocteau Twins se albums tesame. Sy sing “Lament for Gandalf” in die rolprent, ‘n sublieme oomblik. Maar dan is sy iemand wat ‘n loopbaan gemaak het uit die skep van wonderskone klanke.

Die Cocteau Twins (vernoem na ‘n liedjie van die Skotse groep Johnny and the Self-Abusers,  en nie na die twee speurders in Kuifie nie) was ‘n Skotse groep wat bestaan het uit Robin Guthrie (kitaar), Will Heggie (baskitaar) en Elizabeth Fraser (sang).  Hul eerste versameling musiek, Garlands, is in 1982 uitgereik.

Heggie het die groep na hul tweede album, Lullabies verlaat. Ivo Watts-Russell, eienaar van 4AD, wat die groep se albums uitgereik het, het Guthrie en Fraser versoek om een snit by te dra tot This Mortal Coil se It’ll End in Tears. Hulle het Tim Buckley se “Song to the Siren” opgeneem, met skitterende gevolge.

Hulle het tydens die opnames van Simon Raymonde se dienste as baskitaarspeler gebruik gemaak, en Raymonde het toe aangebly as die Cocteau Twins se baskitaarspesialis.

Victorialand dateer uit 1986, en is toevallig ook die een plaat waarop Raymonde nie aanwesig is nie weens ander verpligtinge teenoor 4AD. Die album is een van die beste redes hoekom die groep se musiek droom-pop genoem word: klankskilderye met ‘n legio kitaar-effekte en Fraser se sang.

Nou, wat mens van Fraser moet weet is dat sy nie lief daarvoor is om lirieke te sing nie. Eers laat in die groep se loopbaan, toe die Amerikaners hulle ontdek het, het sy formele lirieke begin skep. Voorheen het hule toevallig gebeur.

Sy is nie ‘n scat-sangeres nie, maar klink wel asof sy in stemme praat. Dit klink om die beurt hemels en oer-aards. Oorsese kritici het al kommentaar gelewer op die opera-agtige aard van haar sang, en die manier waarop haar hoogs persoonlike klank en teksture aanleiding gee tot die luisteraar se begeerte om die emosionele inhoud te probeer ontsyfer.

Só evokatief sing sy dat die resensent van die NME destyds geskryf het dat Victorialand, en veral die snit “Lazy Calm”, ‘n poging is om ‘n klank-verslag te gee van ‘n vrou wat onderwater geboorte gee aan ‘n kind.

Die Cocteau Twins bestaan sedert 1997 nie meer nie – hul einde aangebring deur Fraser se akute depressie en Guthrie se onvermoë om sy jarelange verslawing aan kokaïen te bowe te kom. Guthrie, wat produksieleier van meeste van hul musiek is, asook komponis, het tydens een kort rehab-periode darem die moed gehad om te verduidelik dat die Cocteau Twins se liefde vir kitaar-effekte spruit uit sy eie mindere vermoëns as kitaarspeler.

As jy na die videogrepe hieronder luister, en daarvan hou, kan ek die volgende albums aanbeveel (in volgorde van uitmuntendheid, beginnende by die beste):

Victorialand (1986)

Heaven or Las Vegas (1990)

Treasure (1984)

Blue Bell Knoll (1988)

Milk and Kisses (1996)

Four-Calender Café (1993)

Head Over Heels (1983)

Garlands (1982).

Die groot oomblik op “Lazy Calm” hieronder breek aan by 2 minute en 56 sekondes. Wees geduldig, dis die moeite werd.

 

Elke musiekliefhebber weet presies hoeveel country-musiek op ‘n slag verduur kan word. Party mense kan dae lank aaneen daarna luister. Ek nie. Maar daar is een album waarna ek betreklik gereeld kan luister, en waarvan ek nooit moeg raak nie: George Jones se hartverskeurende The Grand Tour van 1974.

Dit is ‘n album sonder ‘n enkele swak snit, trouens, meeste van die snitte het uiteindelik òf vir Jones òf vir ander kunstenaars treffers geword.

The Grand Tour is geskryf en opgeneem in die voorlaaste jaar van Jones se huwelik met Tammy Wynette. Elke snit verklap ‘n bietjie meer van ‘n baie problematiese huwelik, en hoe dit die twee bitterbek-minnaars raak. Die titelsnit, wat ‘n reis beskryf deur die huis waar die hartseer besig is om te groei, is deur Jones en George Richey geskryf. Nogal ironies, want ná Jones en Wynette se paaie in 1975 geskei het, het Richey vir Jones in Wynette se huweliksbed opgevolg.

Eintlik is George Jones ‘n bejammerenswaardige mens. Hy is in 1931 gebore in die middel van die groot Depressie, kom uit ‘n arm agtergrond in Texas en was een van ses kinders. Hy het die huis verlaat toe hy 16 was, en is die eerste keer getroud voor hy 20 was. Hy het na sy eerste huwelik by die US Marines aangesluit, en ná sy ontslag is hy ‘n tweede keer getroud – voor hy 24 was.

In hierdie stadium het sy sangloopbaan begin floreer. In 1969 is hy met Tammy Wynete getroud, in 1974 The Grand Tour gemaak, en is in 1975 van haar geskei. In 1983 is hy weer getroud, dié keer met Nancy Sepulvado, wat sy bestuurder geword het, en wat die onmoontlike reggekry het, naamlik om Jones se alkoholisme en verslawing aan kokaiëne stop te sit.

Jones het vier kinders uit sy vier huwelike ryker geword.

Jones was tot die dag dat Nacy Sepulvado haar voet neergesit het ‘n legendariese dronklap. Hy het elke dag begin met die drink van ‘n screwdriver (wodka en lemoensap) en die res van die dag aan bourbon toegewy. En later kokaiëne ook.  Sy dranksug het op ‘n keer veroorsaak dat sy tweede vrou al hul motors se sleutels weggesteek het omdat sy geweet het Jones sou nie twaalf kilometer na die naaste kroeg loop nie. Ongelukkig het sy van hul vierwiel-grassnyer vergeet. Jones het die kroeg gehaal sonder om te loop.

Hy is ewe berug vir sy humeurigheid en sy vaste geloof daarin dat ‘n man nie skaam moet wees om sy hand teen sy vrou te lug nie. Omdat hy so lelik is, het die bynaam Possum aan hom vasgekleef deur die jare. Hy had ‘n ander bynaam ook: No-Show Jones, weens sy nuk om té dronk te word en nie vir konserte op te daag nie.

Nou hoekom so ‘n bohaai oor só ‘n mens? Wel, luister net na sy stem. Baie het hom nageboots, maar niemand kon daarop verbeter nie.

 

Die merkwaardigste ding van The Smiths was vir my nog altyd dat hulle hul heel beste werk gedoen het pas voordat hulle uitmekaar gespat het in 1987 – en dat Morrrissey daarna groter roem behaal het as wat hy in die Smiths se dae had, maar met musiek wat nie wesentlik ‘n groot verbetering was op dié van The Smiths nie.

Die groep was in essensie die musikale voertuig van Johnny Marr, met lirieke deur Morrissey. Die twee se samewerking het op Strangeways, Here We Come ‘n hoogtepunt bereik. Morrissey het daarna heel dikwels beter of meer treffende lirieke geskryf, maar sy musiek was nooit in dieselfde kategorie van verfyning en uniekheid as dié wat Marr vir The Smiths geskryf het nie.

Marr is deur baie as die Britse wunderkind van die jare tagtig beskou – ‘n briljante kitaarspeler met ‘n welluidende, eiesoortige styl, wat intens betrokke was by die produksiewerk en speel van meeste van die instrumente wat in die opnames gebruik is. Die groep se smaakvolheid spruit nie alleen uit Morrissey se modieuse sensitiwiteit nie, maar ook uit Marr se musiek.

Marr se visie het gesorg dat die groep een van die werklik sentrale musiekkragte van die jare tagtig geword het, die eerste Indie-groep wat die hoofstroom van pop musiek verower het, en gelyktydig gesorg het dat hul kitaar-gesentreerde musiek só uitnemend goed en van hoë gehalte was dat dit die gang van rock-musiek help bepaal het. Mens kan jou die Stone Roses, Oasis en Blur kwalik indink sonder die Smiths se vormende invloed.

Daarbenewens het Morrissey se openhartigheid oor sy gay oriëntering deurentyd gesorg dat die groep se beeld en musiek nooit in die veilige hawe van voortedelike gemoedelikheid kon invaar nie.

Die album Strangeways, Here We Come is in Bath, Engeland opgeneem en volgens die vier lede van die groep was dit die gelukkigste tyd wat die groep ooit saam beleef het. Morrissey het hom gewoonlik na ‘n dag se harde werk uit die voete gemaak en dan het die res van die groep die wyn getref. Iets van dié feestelikheid is te bespeur in die musiek – maar uiteraard beur die lirieke dikwels in die rigting van ander emosies.

Die snit wat ‘n groot kortspeeltreffer geword het, “Girlfriend In A Coma” (en in dieselfde week uitgereik is waarop Marr aangekondig het dat hy die groep verlaat) bevat van Morrissey se vlymskerpste bekkigheid, en ‘n ligte, dartelende melodie en instrumentasie wat groot vrolikheid suggereer. Vreemd, maar dis prima-Smiths.

Die anti-oorlog liedjie “A Rush And A Push And the Land Is Ours” verraai op wonderlike manier dat Marr nogal baie na die Beatles se White Album (sy eie bekentenis) geluister het tydens die maak van Strangeways, Here We Come. Dit is ‘n tipiese McCartney-singalong.

Onder die ander snitte is daar meer as genoeg om mens te boei. Luister na die bitter “Unhappy Birthday” (weer eens met kontrasterende musiek) en “I Started Something I Couldn’t Finish”.

Net vir interessantheid: Morrissey se obsessie met James Dean het hom laat besluit om ‘n foto uit die rolprent East of Eden op die omslag te gebruik. Dit ‘n geretoucheerde foto, met die akteur Richard Davalos wat afkyk. Sien mens die hele foto, sien jy dat Davalos afkyk na Dean.

Die titel van die album? Strangeways is ‘n bekende tronk in Manchester, en volgens Morrissey is die titel die gevolg van hom wat sy hande in die lug gegooi en gevra het: “Wat volgende?”