Naklanke

 

Volgens die Britse joernalis Nick Kent is Raw Power die beste, suiwerste rock-plaat wat in die jare sewentig gemaak is. Ek wonder waar plaas Kent dan Led Zeppelin se vierde album, maar dit tersyde. Raw Power is ‘n album vir mense wat musiek met sommer baie skop verkies. Dít het Kent ten minste heeltemal reg.

Eintlik is Iggy Pop ‘n baie intrigerende figuur. Sy regte naam is Jim Osterberg, en soos hy dit self stel, is hy ‘n bewys dat “trailer trash” ook iewers in die lewe kan kom. Osterberg het grootgeword in ‘n karavaan in Muskegon, Michigan, en hoewel hy aanvanklik ‘n tromslaner wou word, het die verhoogoptrede van Jim Morrison tydens ‘n Doors-konsert wat Osterberg in 1967 bygewoon het hom só geïnspireer dat hy ‘n mikrofoon gegryp en begin sing het.

Sy verhoognaam het hy gekry na aanleiding van een van die eerste groepe waarvan hy lid was, The Iguanas. Nadat hy The Stooges gestig het, het die groep twee baie doelgerigte rock-plate gemaak: The Stooges (1969) en Fun House (1970).  In hierdie tyd het hy die eerste ding gedoen wat hom ewige roem sou besorg: Tydens ‘n konsert in Detroit het hy van die verhoog af in die gehoor in geduik.

Van sy ander eksentrisiteite op die verhoog het ingesluit die langdurige ontbloting van sy manlike orgaan (volgens oorlewering het Osterberg die grootste orgaan in die besigheid) en vomering op die verhoog (veral wanneer Osterberg, ‘n heroïen-verslaafde, homself kort voor die aanvang van die konsert ingespuit het).

Osterberg se Iggy Pop-persona was berug vir sy nihilistiese uitkyk op die lewe en sy hedonistiese lewensstyl wat gesorg het mense soos David Bowie en Lou Reed (volgens Nick Kent in sy skitterende boek Apathy for the Devil) sy geselskap al van die vroeë sewentigs opgesoek het.

Bowie het Osterberg omgepraat om sy groep na Londen te neem, waar Osterberg se dwelmhandelaar hom nie so maklik in die hande kon kry nie. Die Stooges het ná Fun House ontbind, maar Bowie en Osterberg het Ron en Scotty Asheton (baskitaar en tromme) weer laat kom en die Stooges het Raw Power toe in Londen opgeneem, met James Williamson as kitaarspeler.

Raw Power is met totale gebrek aan geesdrif deur die resensente begroet toe dit in 1973 uitgereik is. Dit was, alles in ag genome, die jaar waarin barre, onpretensieuse rock-musiek nie die toon aangegee het nie. Raw Power moes meeding met die Floyd se Dark Side of the Moon, Elton John se Goodbye Yellow Brick Road, David Bowie se Aladdin Sane, Roxy Music se For your pleasure, Alice Cooper se Bilion Dollar Babies en Paul McCartney & Wings se Band on the run.

Met die verloop van tyd het dit egter duidelik geword dat Raw Power aansienlik meer invloed en musikale integriteit had as baie van die plate uit daardie jaar. Dit word tans beskou as ‘n onignoreerbare bousteen in die geskiedenis van rock-musiek – Kurt Cobain van Nirvana het dit aangedui as sy gunsteling album, en dit had ook ‘n bepaalde invloed op die musiek van kunstenaars so uiteenlopend as Henry Rollins en die Sex Pistols.

As mens die oorspronklike uitgawe van die album vandag beluister, is die klank effens aan die dunnerige kant. Mens kan dit nie op primitiewe apparaat blameer nie – luister maar wat die Floyd, Bob Marley, Steely Dan en ander kanstenaars in dieselfde tydperk vermag het.

Die rede vir die yl klank was dat Osterberg in sy voortvarendheid die klankvermenging totaal opgeneuk het deur die musiek in die linkerkantste stereobaan te plaas en die sang in die regterkantste baan – amper soos jare vantevore met Sgt Pepper’s gebeur het. Omdat Osterberg self die produksieleier was, wou hy niemand toelaat om daarmee te peuter nie. Sy bestuur het toe daarop aangedring dat David Bowie die klankvermenging moet oordoen, wat hy binne een dag moes afhandel.  Bowie het dit gedoen, maar Osterberg het geweier dat Bowie “Search and destroy” herstel.

Had Bowie meer tyd, sou die klank bes montlik ‘n bietjie meer lyf en warmte gehad het.

Hoe ookal, Raw Power is ‘n belewenis en moet met die klankvolume hoog oopgedraai geluister word.

          

 Talk Talk het in die begin van hul loopbaan (1981) ‘n slegte ding oorgekom. Hulle is vergelyk met Duran Duran. Enersyds omdat hulle dieselfde produksieleier had (Colin Thurston) en andersyds omdat daar kritici was wat gedink het albei groepe volg in die spore van Roxy Music.

Mens hoef seker nie té hard te probeer om die belaglikheid van hierdie vergelyking te debateer nie. Roxy Music het dan gesukkel om self in hul eie voetspore te volg, verbrands.

Dat Talk Talk en Duran Duran baie netjies netjies ingepas het by die jare tagtig se grootste kunsfiasko, naamlik die New Romantics, is nie te betwis nie. Maar anders as Duran Duran, wat in wese ‘n platemaatskappy se projek was en wat gekaap is deur ‘n klompie maskara-vriendelike swaaiballe, was Talk Talk ‘n groep besonder ernstige musici.

Trouens, só ernstig was hulle dat die groep vandag nog beskou word as die beste voorbeeld van musici wat nie toegelaat het dat ‘n platemaatskappy hul integriteit as kunstenaars skaad nie.

Die kern van die groep, teen die tyd dat 1985 aangebreek het en hulle begin het met die opnames van The Colour of Spring, was Mark Hollis (sang), Tim Friese-Greene (klawerborde), Lee Harris (tromme) en Paul Webb (baskitaar). Harris se rol is belangrik – Talk Talk was die eerste sogenaamde New Romantic-groep wat openlik weggebreek het van die idee dat mens met ‘n elektroniese, geprogrammeerde “tromslaner” kon gebruik in die plek van ‘n mens wat die lewende hel uit die tromme uit neuk.

The Colour of Spring se sein aan die kritici was dat Hollis en Friese-Greene die groep geskeur het uit die oppervlakkigheid van die New Romantic-beweging en deur hul lirieke en musiek probeer het om die innerlike lewenssfeer te verken. Sy sangstem, een van die mees kenmerkende van die jare tagtig en ‘n ongelooflike draer van emosie, het die album oorheers.

Die groep se musiek het ook die eerste treë gegee in die rigting van wat later bekend sou staan as post-rock. Daar was skielik enorm baie ruimte en diepte in die musiek, en heel dikwels het mens die gevoel gekry dat Hollis en sy mede-musici ‘n impressionistiese soort klankbelewing het waarin eksperimentering en improvisasie moontlik is.

Dit is dan ook geen wonders dat musici van die kaliber van Steve Winwood en Danny Thompson (kontrabas-speler van John Martin en Pentangle) bereid was om te help met die opnames nie.

 In die klatergoud-wêreld van pop musiek is Kevin Rowland en sy Dexy’s Midnight Runners die beste bewys dat goeie musiek mens heeltemal van die warhoofde wat die musiek maak kan laat vergeet.

Daar is seker min pop musici wat met Kevin Rowland kan meeding as dit kom by doodgewone onnoselheid. Hy het vas geglo dat elke nuwe album wat hy maak, as projek gesien moet word en nie as album nie. Daarom het hy sy groep se voorkoms met elke album verander – met lagwekkende gevolge.

Dit het uiteindelik die punt bereik waar hy Dexy’s Midnight Runners met pensioen laat gaan het, en net onder sy eie naam, geklee in ‘n rok, en met twee ontkleedanseresse langs hom op die verhoog probeer musiek maak het.

In ‘n vroeë stadium van sy loopbaan het hy sy groep gedwing om saam met hom te draf en fiks te bly. Hulle mog nie drink nie en is verbied om met die pers te praat. Rowland het met sy bewonderaars gekommunikeer deur middel van advertensies in koerante.

Later in sy loopbaan, toe hy ‘n baie groot probleem met dwelmverslawing had, het hy gelukkig nie meer ‘n groep gehad wat hy kon dwing om mee te doen nie.

Maar in 1982, met Too-Rye-Ay, was hy die onbetwiste wonderwerk in pop musiek. Hy het Ierse musiek ‘n nuwe soul-voorkoms gegee – terwyl hy sy groep laat lyk het soos ‘n klomp Ierse plaaswerkers (dungarees, leerjasse, serpe en Marks & Spencers gemakskoene).

Waar hy in 1980 met Searching for the Young Soul Rebels nog die edele hart van die ongekultiveerde Ierse werkersklas wou promoveer, het hy nou ‘n meer musikale rigting ingeslaan met die insluiting van die vioolspelers Helen O’Hara, Steve Brennan en Roger MacDuff.

Op verstommend energieke manier was die huwelik tussen rock, soul en Ierse folk-musiek ‘n geweldige groot sukses. Too-Rye-Ay het drie skitterende kortspeeltreffers opgelewer: “The Celtic Soul Brothers”, “Jackie Wilson Said” (‘n weergawe van ‘n ou Van Morrison-liedjie) en “Come on Eileen”, wat Rowland ewigdurende roem besorg het en wat waarskynlik vandag nog vir sy water en ligte betaal, om van die bier en maskara nie te praat nie.

Ek wil nog van die mens hoor, met hart só dood dat hy nie met “Come on Eileen” saamsing wanneer hy dit hoor by rugbywedstryde, veerpyltjie-aande of in danshole nie.

Die res van sy loopbaan is onbenullig. In 2005 is berig dat Dexy’s Midnight Runners weer bymekaar is en musiek opneem. Hoe hulle lyk, weet niemand nie, en dit lyk nie asof baie mense ontsteld is oor die feit dat Rowland teen 2006 moed opgegee en sy laaste projek stil laat vaar het nie.

Aanhangers van Pink Floyd kan gerus ‘n draai maak by http://bigozine2.com/roio/?p=562 om te luister na opnames wat gemaak is tydens Roger Waters en David Gilmour se verrassende gesamentlike optrede by ‘n fondsinsameling van die Hoping Foundation op 10 Julie vanjaar.

Die twee het vier liedjies gespeel: “To know him is to love him” van Phil Spector, “Comfortably Numb”. “Wish you were here” en “Another brick in the wall”.

Die musici wat hulle bygestaan het, het ingesluit Harry Waters (Roger se seun) en Guy Pratt (wat Roger Waters vervang het in die laaste amptelike Pink Floyd konsertreis).

Waters het ingestem om saam met Gilmour op te tree in ruil vir die onderneming deur Gilmour om tydens een van Waters se opkomende uitvoerings van The Wall op te tree.

 

Dis lekker om oor ‘n groep te skryf en geen vrees te hê dat enigiets wat jy gaan sê, oordrewe sal wees nie. Arcade Fire is dié rock-groep van die eerste dekade van die 21ste eeu, en te oordeel na hul nuwe album, The Suburbs, gaan hulle die tweede dekade ook oorheers.

Die groep se eerste twee albums, Funeral (2004) en Neon Bible (2007) was albei bakens in die jare van hul uitreiking, met Neon Bible wat gemaklik beskou kan word as dié album van 2007. Hul mengsel van indie-rock en gewoon weerbarstige andersheid is onweerstaanbaar.

Die groep is gebou om ‘n egpaar – Win Butler en Régine Chassagne. Hulle word aangevul deur William Butler, Richard Reed Parry,Tim Kingsbury, Dane Mills en Brendan Reed. Die groep bespeel die gebruiklike instrumente (kitare, baskitaar, sintetiseerders, tromme), en vul dit aan met strykers, terwyl iemand soos Chassagne ook die trekklavier, xylofoon, hurdy-gurdy en orrel speel. Die lede van die groep wissel mekaar dikwels op die instrumente af, sodat die klankdinamiek verskuif. Tydens die konsertreis om Neon Bible te ondersteun was daar by tye tot tien musici op die verhoog.

Soos mens jou kan indink, gee dit soms geweldig interessante musiek af. Luister na ‘n snit soos “Half Light I” en probeer onderskei waar die strykers begin en die sintetiseerders ophou, of wanneer iemand besig is om soos Hank Marvin ‘n kitaar-refrein te vorm en iemand anders die klank deur sy sintetiseerder jaag.

Dis vars, nuwe klanke wat ‘n mens soms lus laat voel om op te spring te skrou dat die berge antwoord gee. Die klavier-intro van die titelsnit, of die refrein van “Half Light II (No Celebration)” met sy magtige kontrapuntale strykers/sintetiseerders se dreuning – die soort dinge wat mens selfs met die eerste luister omslaat.

By herhaalde luisters weet jy dat die album selfs beter as Neon Bible is. Die sinisme van Win Butler se lirieke vreet miskien ‘n bietjie dieper, en dikwels, genadiglik, voel mens tref hy ‘n ewige waarheid:

“But you started a war that we can’t win

They keep erasing all the streets we grew up in

Now the music divides us into tribes

You choose your side, I’ll choose my side”

(“Suburban War”)

Ander snitte (“We Used to Wait”, “Wasted Hours”) sal ek bitter graag in ‘n konsert-situasie wil hoor. Dit behoort enorme klank van Floydiaanse proporsies af te gee. Ek het ook geen idee wanneer ek eendag weer daarin sal slaag om die refrein van “We Used to Wait” uit my harspan te kry nie. Of die melancholie van “Sprawl (Flatland)” én die uitbundigheid van “Sprawl (Mountains Beyond Mountains)”.

En die lekkerste hiervan is dat ek weet dat ek die hele album eers oor ‘n week of drie heeltemal onder die knie sal hê.

Die videogrepe hieronder kom uit die konsert wat die groep vir YouTube gehou het. Dit gee ‘n idee van die opwinding wat hulle genereer. (En arme Régine Chassagne het daardie aand nie heeltemal ‘n nootvaste aand gehad nie!)

Die ou speletjie – watter liedjies sou ek vandag uitpluk as persoonlike gunstelinge? Hierdie keer val dit in die rigting van sangers en sanggroepe, met ten slotte ‘n bietjie anargisme.

 

Ek kan nie onthou dat ek in 1993 só gevoel het nie – die moderne lewe was op pad na Suid-Afrika. Maar in Engeland, neem ek aan, het Blur soos gebruiklik ‘n klomp mense laat glo dat hulle ‘n misrabele lewe het net omdat die lede van Blur pas hul alies af gewerk het aan ‘n baie lang konsertreis en in die algemeen ‘n baie suur uitkyk op die lewe had weens finansiële nood.

Maar soos mens mettertyd van Damon Albarn en Graham Coxon sou agterkom, het Blur nooit voorspelbare dinge gedoen nie. Hulle het ná hul groot konsertreis van 1992 dadelik ateljees toe gegaan en Modern Life is Rubbish  gemaak. In ‘n loopbaan bestooi met sterk albums, is hierdie een my gunsteling. Parklife (1994) was goed, maar nie heeltemal dieselfde klas nie.

Ek moet darem byvoeg dat ek Albarn se solo-projek, Gorillaz (2001) meer dikwels herbesoek, maar kom ons bepaal ons by Blur.

Modern Life is Rubbish is ‘n prima voorbeeld van die Britpop van die vroeë jare negentig. Jy kan nie daarna luister en terugverlang na die sintetiseerder- en dwelmnagmerrie wat die musiek van die tagtigs was nie. Coxon het kitaar leer speel in die dae toe punk nog vars in die geheue was, en Albarn het musiek geskryf wat hom baie kans gegee het om die snare te looi.

Modern Life is juis voorafgegaan deur ‘n kortspeler (“Popscene”) wat punk-elemente met welluidende refreine en horingblasers vermeng het. Toe hulle na ‘n kortstondige flirtasie met XTC se Andy Partridge weer aangesluit het by die produksieleier Stephen Street, het Modern Life gou sy beslag gekry: kragmusiek en saamsingmusiek vermeng, met ‘n deurlopende Britse inslag.

Die album het twee kortspeeltreffers opgelewer in “For tomorrow” (wat geskep is nadat die platemaatskappy gekla het dat daar geen natuurlike kortspelers op die album was nie) en “Chemical World”.

Owerigens is daar baie variasie: “Pressure on Julian” bevat klank-eksperimente met kragbore, “Sunday Sunday” is music hall met ‘n sterk sweempie Kinks, en daar is twee besonder goeie instrumentele nommers, “Commercial Break” en “Intermission”.

 

Dit is moeilik om na Closer te luister. Dit is ‘n album met soveel bagasie, omgeef van so baie herinneringe – en woede oor vermorste lewens wat by jou opkom wanneer jy die musiek se konteks onthou.

Closer is in 1980 uitgereik, die laaste langspeelplaat waarby Ian Curtis betrokke was voor sy selfmoord. Nadat hy hom op 18 Mei 1980 opgehang het, het die groep eers die ongelooflike kortspeler “Love will tear us apart” uitgereik, en ‘n paar maande later Closer.

Joy Division was besig met die opneem van Closer toe Pink Floyd se depro-fees The Wall uitgereik is. Hulle was nog besig daarmee toe AC/DC se uitbundige Back in Black die winkels tref. Curtis het sy laaste maande ingegaan. Peter Gabriel se “Games without frontiers” was ‘n treffer terwyl die groep “Love will tear us apart” opgeneem het. Voor sy dood het Curtis “Ceremony” geskryf, die eerste kortspeler wat Joy Division onder hul nuwe naam, New Order, uitgereik het.

Om vandag na Closer te luister, is iets wat ek by voorbaat weet in klein sarsies geskied. Teen die tyd wat die musiek van “Isolation” na “Passover” oorgaan, begin die swaarmoedigheid neersak. Dit is onmoontlik om na die lirieke van “A means to an end” of “The Eternal” te luister en nie te voel hoe Curtis se persona die hele onderneming Joy Division beheer nie – die emosies, sy sang, die enorme eensaamheid.

Nou moet mens seker erken dat produksieleier Martin Hannet, wat volgens alle getuienis ook nie vry te spreek is van geestelike onstabiliteit nie, met Closer ‘n monument vir Curtis opgerig het. Die musiek is nie te skei van die produksiewerk nie, die lirieke is nie te skei van die donker klankagtergrond nie.

Curtis se dood het ‘n onderdrukte romantiek by die ander lede bevry – asook daardie wilde partytjiedier. Luister gerus na die sprong wat die groep maak van “Love will tear us apart” (hier in die vinniger weergawe voor BBC se kameras) na Closer na “Ceremony”. (Die twee kortspelers is albei te kry op ander albums – mens kan verstaan hoekom eersgenoemde nie by Closer ingesluit is nie. Dit is somber, hartverskeurend somber, maar nie somber genoeg vir Closer nie.)

Naskrif: Nou gaan daar vir ‘n week stilte wees – ek is op pad na Smouskolk in die hartjie van die Karoo, waar daar geen elektrisiteit is nie.