Naklanke

Snaaks hoe dit ook mag klink, nie alle musici is publisiteitsoekers nie. Baie van hulle maak ontsaglike bydraes tot die musiek waarna ons luister, sonder dat ons ooit bewus raak van hul name. Al Kooper is een van hulle.

Streng gesproke moet mens hom beskryf as die man wat sedert die jare sewentig ‘n lektor in moderne liedjieskryf en opename-tegnieke aan die gesiene Berklee-musiekkollege in Boston was. Die invloed wat hy op studente gehad het, was een van die bronne van inspirasie vir die gewilde rolprent (en later TV-reeks) Fame.

Aan die ander kant was Kooper (regte naam Alan Kuperschmidt) ook die kinderwonder wat op 14 kitaarspeler geword het van die groep Royal Teens (treffer “Short Shorts”, 1960) en op 16 die liedjie “This Diamond Ring” geskryf het (later ‘n treffer vir Gary Lewis and the Playboys).

Toe hy mondig geword het, het hy na New York verhuis. Hy was duidelik iemand wat geglo het in sy eie vermoëns, want hy het homself by die opname-sessies vir Bob Dylan se Highway 61 Revisited ingewurm, hopend dat hy as kitaarspeler sou kon bydra. Toe hy sien dat Mike Bloomfield vir Dylan kitaar speel, het Kooper summier sy diens as orrelspeler aangebied en met ‘n slenterslag in die ateljee beland terwyl die produksieleier se aandag afgelei was.

Die res is geskiedenis. Kooper het geweet hoe om die Hammond-orrel aan die gang te kry (vir die oningewydes: dit had in daardie tyd ‘n spesiale aanskakel-prosedure) en het begin saamspeel toe Dylan en die musici besig was met “Like a Rolling Stone”. Kooper het ‘n fraksie laat gespeel (om seker te maak hy het die regte akkoord) en het op die ingewing van die oomblik ‘n gospel-agtige en destyds vir rock totaal ongewone orrelriff aan “Like A Rolling Stone” toegevoeg. Dylan was só versot daarop dat hy die orrel luider in die klankvermenging laat plaas het – en Kooper was outomaties vir die volgende twee jaar Dylan se orrelspeler.

Sy eie loopbaan is amper ewe kleurryk. Kooper het in 1965 lid geword van Mike Bloomfield se Blues Project, en in 1967 het hy die groep Blood Sweat & Tears gestig. Hul debuutplaat, Child is Father to the Man (1967) is in wese ‘n Kooper-soloplaat. Kooper en die lede van die groep het nie gestryk nie, en hy is vort om onder sy eie naam die skitterende I Stand Alone (1968) te maak.

In 1968 het hy ook die Super Session saam met Bloomfield en Stephen Stills gemaak, en in 1969 het hy die 15-jarige Shuggie Otis se loopbaan aan die gang gesit met Kooper Session. In hierdie tyd het hy ook sy fameuse bydrae tot die Rolling Stones se liedjie “You can’t always get what you want” gemaak (die verwerking asook die koor), en gespeel op albums van Cream, The Who, Jimi Hendrix, BB King en Alice Kooper.

Kooper was die persoon wat Lynyrd Skynyrd ontdek het, en was produksieleier van hul eerste drie albums. Hy het The Tubes se eerste album gemaak, musiek geskryf vir TV-reekse (Crime Stories), rolprente (onder meer The Landlord) en was die dryfkrag agter die Banana Splits-musiekreeks.

Nadat hy sy outobiografie (Backstage Passes) gepubliseer het, het hy ‘n losse groep van skrywers georganiseer om hul eie rock-groep te begin (en orrel vir hulle gespeel). Die groep heet Rock Bottom Remainders, en bestaan uit Dave Barry, Stephen King, Amy Tan, Matt Groening en Scott Turow.

Kooper se solo-albums is moeilik op te spoor in CD-winkels (ek het per reinste toeval myne in die hande gekry by Concierto in Amsterdam), maar mens kan feitlik almal op die internet koop en aflaai (MP3Fiesta het feitlik almal). Die titels is: I Stand Alone (1968), You Never Know Who Your Friends Are (1969), Easy Does It (1970), New York City (You’re A Woman) (1971), A Possible Projection of the Future / Childhood’s End (1972), Naked Songs (1973), Act Like Nothing’s Wrong (1977), Rekooperation (1994), Soul of a Man (1995), Rare and Well Done (2001), Fillmore East: The Lost Concert Tapes 12/13/68 (met Mike Bloomfield, 2003), Black Coffee (August 2005) en White Chocolate (2008).

 

Hiervan is I Stand Alone en Black Coffee onmisbaar, en die res is, ofskoon van wisselende gehalte, goed genoeg om elke slag ten minste ‘n handvol onvergeetlike liedjies op te lewer. Die videogrepe hieronder gee ‘n goeie idee van sy loopbaan. “Jolie” kom van die album Naked Songs, en op die laaste videogreep speel Kooper en sy groep die beroemde “Green Onions” (van Booker T and the MGs) wat ook te hoor is Black Coffee.

 

Daar was ‘n tyd toe mens ‘n nuwe groep se musiek vir langer as twee CDs kon volg. Vandag kry net die supergroepe dit reg, maar tot so onlangs as die negentigs het dit gebeur dat selfs mindere geeste dit reggekry het.  Procol Harum was nie ‘n groep liggewigte nie, maar teen 1970 was daar kritici was gemeen het hulle kan maar aftree.

Grand Hotel (1973) was Procol Harum se sewende plaat.

Diegene wat destyds die groep se doen en late noukeurig dopgehou het, sal onthou dat Salty Dog (1969) die laaste “suiwer” Procol Harum-album was voordat hulle met Home (1970) en Broken Barricades (1971) beweeg het na kitaarswaar musiek. Teen 1972 het hulle Robin Trower (kitaar) en Matthew Fisher (orrel) uit hul geledere verloor, en met die koms van Mick Grabham (kitaar) en Chris Coping (orrel) het hulle terugbeweeg na die maak van musiek waarby simfonie-orkeste betrokke kon wees.

Procol Harum Live with the Edmonton Symphony Orchestra (1972) was dadelik vir hulle ‘n groot sukses, en met die daaropvolgende Grand Hotel het die groep al sy verlore glorie herwin.

Dit is ‘n album wat alleen as belewenis beskryf kan word. Ryk in klank, dinamies, verleidelik musikaal (in vergelyking met Home).

Gary Brooker (klavier) en Keith Reid (lirieke) se komposisies is relatief eenvoudig in aard, maar ingewikkeld en genuanseerd in die uitvoering. Die vermenging van simfoniese-orkes en rock-instrumente slaag uitstekend omdat Brooker se klavier en Copping se orrel die skakels is.

As ‘n mens terugdink aan al die pogings daar in die jare sestig was om rock en klassieke musiek bymekaar te kry (Deep Purple, Bee Gees, Moody Blues, The Nice) dan is dt eintlik merkwaardig dat Procol Harum dit eers in 1973 reggekry het om te wys hoe dit kán werk: deur assimilasie, en sonder pretensie. Luister gerus na hoe die slaginstrumente van die orkes ‘n gewone folk-liedjie (“Souvenir of London”) diepte gee.

Die orkestrale klimaks van die titelsnit het Douglas Adams (volgens se bekentenis) geïnspireer om die roman The Restaurant at the End of the Universe te skryf. Dis wat hierdie musiek aan mens doen!

Net vir die rekord, benewens Brooker, Reid, Copping en Grabham was ook BJ Wilson (tromme), Alan Cartwright (baskitaar) en Christiane Legrand (sang op “Fires”) vir hierdie album lede van die groep.

Die CD self is nog beskikbaar in CD-winkels en bestelbaar by plekke soos Amazon en Kalahari.net, of op die Internet te kope en af te laai by verskeie webhandelaars.

 

‘n Laaste woord oor John Martyn.

Sy CDs ná Glorious Fool is nooit swak nie, maar ‘n mens kry té dikwels die gevoel dat hy gevange is binne sy openbare beeld – iemand wat hard lewe, hard drink, maar altyd op die verhoog kan klim en jou kan meevoer omdat hy so duidelik sy liedjies van binne-uit lewe.

Die probleem is natuurlik dat g’n mens van klip gemaak is nie, en Martyn se gesondheid het gereeld ingegee. Sy laaste konserte in vanuit ‘n rolstoel aangebied nadat hy ‘n operasie moes ondergaan om sy regterbeen onder die knie af te sit.

Martyn is op 29 Januarie 2009 dood weens longontsteking.

Diegene wat op die Internet wil gaan soek na ander CDs as dié wat ek reeds genoem het, kan gerus ‘n draai maak by Well-kept Secret (1982) en On the Cobbles (2004), sy laaste uitreiking. Wees versigtig vir No Little Boy (1993), waarop hy nuwe interpretasies gegee het van sy bekendste musiek.

En dan is daar The Church with One Bell (1998), ‘n CD waarop Martyn ander mense se musiek vertolk – van Ben Harper (“Excuse me mister”) tot Randy Newman (“God’s Song”) tot ‘n eenvoudig verbluffende weergawe van “Strange Fruit”.

Die liedjie, geskryf deur die New Yorkse onderwyser Abel Meeropol, is oorspronklik bekend gemaak deur Billy Holiday, handel oor die hangmoorde op swart Amerikaners in suidelike VSA deur die Ku Klux Klan. Dit beskryf die vreemde vrugte wat aan die bome hang – ‘n verskriklike beeld, hartseer, wat Martyn vertolk soos net hy kan.

Ek hak ‘n videogreep hiervan aan, asook konsertopnames van Martyn wat twee ander snitte van hierdie CD uitvoer: “He got all the whiskey” (saam met Eddi Reader) en “Excuse me mister” .

 

Die trajek van John Martyn se loopbaan is redelik maklik om te volg. Hy het altyd gesê dat dit nooit nodig sal wees om ‘n boek oor hom te skryf nie, aangesien hy die verhaal van sy lewe in sy lirieke vertel. Uit sy vroeë folk-plate leer mens hom ken as ‘n groot romantikus – iemand wat sy hart op sy mou dra en nie skaam is om deur sy musiek te huil nie.

Mens kan voorts uit die musiek van Grace and Danger (1980) aflei dat die besluit om sy en Beverley se huwelik te beëindig nie heeltemal John s’n was nie, en dat hy ondanks ‘n dwalende oog altyd aan haar gedink het as sy veilige hawe. Dit is ‘n hartverskeurende album (die twee top-snitte, “Hurt in your heart” en “Sweet little mystery” het ek by die vorige blog aangehak) wat in die lirieke en musiek soveel emosionele opwelling gedra het dat Island, wat die plaat uitgereik het, dit met ‘n jaar teruggehou het omdat hulle gevoel het dit is eenvoudig té ontredderend.

Toe dit uiteindelik uitkom, het die Amerikaanse tydskrif Rolling Stone geskryf dat dit Martyn op dieselfde vlak plaas as Joni Mitchell. Mens kan daarmee saamstem, maar vir my was die album destyds soos iets van ‘n ander sterrestelsel: Martyn se ongelooflike jazzerige sang, die betowering van die musiek, en John Giblin se vratlose baskitaar, gespeel met dieselfde soort sidderende hartstog as wat Jaco Pastorius op Joni Mitchell se Don Juan’s Reckless Daughter (1977) gelewer het. (Een van Martyn se groot vriende was Phil Collins, wat tromme op al die snite slaan en hier en daar agtergrondsanger is.)

Die twee snitte van Grace and Danger wat ek hieronder aanhak, is “Our love” en die briljante weergawe van die Bunny Wailer-liedjie, “Johnny Too Bad”.

Vir Martyn was Grace and Danger ‘n traumatiese ervaring ten opsigte van sy platemaatskappy. Vir sy volgende plaat, Glorious Fool (1981) het hy die pante aangekleef van ‘n ander maatskappy, die Amerikaanse WEA. Phil Collins het hierdie keer nie alleen die tromme geslaan nie, maar was ook die produksieleier. Eric Clapton, ‘n ou bewonderaar van Martyn, het kitaar gespeel op die openingsnit, “Couldn’t love you more”.

Glorious Fool is destyds deur baie Martyn-volgelinge beskou as barbaars, ‘n bewustelike poging om die laaste reste van sy folk-agtergrond af te skud en te mik vir die baie lonende Amerikaanse mark. Daarmee was Martyn wel suksesvol, want Glorious Fool was sy eerste album wat die Top 30 (destyds nog ‘n groot maatstaf) gehaal het. Ondank die destydse kritiek is dit vandag duidelik dat dit ‘n besonder goeie plaat was, ‘n effens vroliker ontwikkeling uit Grace and Danger.

Diegene wat vertroud is met die geskiedenis van Genesis, Phil Collins en Peter Gabriel, sal op hierdie plaat ook die duidelike neerslag hoor van die gedagteverandering wat daar in 1980/81 by Phil Collins gekom het oor die gebruik van simbale in sy tromslanery. Peter Gabriel is die een wat hom in daardie rigting gemik het, en dit is veral op “Please fall in love with me”  dat mens hoor hoe dinamies dit musiek kan laat klink as die simbaalslae vervang word deur meer gevarieerde trom-keuses.

 

Met die eerste herdenking van John Martyn se sterfdag aanstaande Vrydag in gedagte, het ek die afgelope ruk na sy musiek gaan luister met voorspelbare gevolge. Martyn is ‘n unieke kunstenaar wat jou saamsleep in sy ellende in, maar darem ook die middele gee om uit die depressie te ontsnap.

En wees verseker, as jy hom “hurt in your heart” hoor sing het, sal jy ‘n baie goeie idee hê van die versengende pyn wat egskeiding kan bring vir die een wat nie wil skei nie.

Martyn (regte naam Iain David McGeachy) het as folk-sanger in Skotland begin, hoewel hy in Surrey gebore is.  Met die natuurlike ontwikkeling van sy musikale vakmanskap en die verandering in sy sangstem, gepaard met ‘n skynbaar onblusbare liefde vir bier, het hy uiteindelik ‘n mengsel van folk, blues, jazz en rock gemaak.

Sy manier van akoestiese kitaar speel, en met die ruim gebruik van elektroniese klankverryking, het Eric Clapton laat opmerking dat Martyn só ver voor ander kitaarspelers uit is dat dit onmoontlik is om hom in te haal.

In die jare sestig het Martyn en sy vrou, Beverley, as duo opgetree, met een noemenswaardige album, Stormbringer (1970). Sy platemaatskappy (en moederskap) het Beverley die gaat laat vat van die verhoog af, en ofskoon sy nog op sy plate gesing het, was Martyn van 1971 af effektief ‘n solo-kunstenaar.

Ek sal oor die volgende twee weke by enkele van sy solo-plate stilstaan, en gee nou net ‘n paar videogrepe van die John Martyn-liedjies wat bakens was in sy loopbaan.

“May you never” is een van die positiewe ligstraaltjies op sy album Solid Air (1973). “Sweet little mystery” en “Hurt in your heart” is die twee sleutelnommers op Grace and Danger (1980).

Die laaste videogreep kom uit ‘n BBC-program wat opgeneem is toe Martyn fisiek reeds baie ver agteruit gegaan het. Dit gee ‘n goeie aanduiding van die uitwerking van sy musiek op homself en sy luisteraars.

 

Dis vandag moeilik om die verbande raak te sien, maar daar was ‘n tyd toe die Strawbs se naam in dieselfde asem as dié van Pink Floyd genoem is.

In 1971 het die Floyd Meddle uitgereik, en die Strawbs From the Witchwood. Albei is destyds as “progressive rock” beskou, en as die twee plate enigiets gemeen had, was dit die akoestiese folk-erige snitte op kant een van Meddle en die algemene inslag van die Strawbs se musiek, wat sterk op die Engelse folk-tradisie terugval  – op From the Witchwood opgedollie deur Rick Wakeman se spel op ‘n verskeidenheid klawerbord-instrumente.

Die Strawbs het kort daarna vir Wakeman afgestaan aan Yes, en in sy plek het gekom Blue Weaver. Met Weaver se toetrede het die groep Grave New World (1972) gemaak. Met die musiekkoerant Melody Maker voor in hul juigkommando het die Strawbs die hoogtepunt van hul loopbaan met Grave New World gehad terwyl die Floyd besig was om die materiaal vir Dark Side of the Moon in konserte te beproef en middel 1972 in die ateljee te verfyn. Dié plaat het die gaping tussen die Floyd en die Strawbs té groot gemaak, en ondanks twee redelik verdienstelike albums in 1973 en 1974, naamlik Bursting at the Seams en Hero and Heroine, het ‘n lang afdraende vir die groep aangebreek.

Deur die jare het hul leier, Dave Cousins, in geselskap met ‘n verskeidenheid musici die Strawbs se naam hoog probeer hou. Teen 2000 had hy Brian Willoughby as maat in die due Cousins & Willoughby. Nadat Cousins sy gewrig in ‘n ongeluk beseer het, het hy Dave Lambert, een van die Strawbs se groot staatmakers van weleer, nadergeroep om kitaar te speel terwyl Cousins sing. Die groep is met groot geesdrif deur ou Strawbs-aanhangers verwelkom (uiteraard moes hulle met Lambert se koms meer op ou Strawbs-musiek steun). Die vorming van Acoustic Strawbs was ‘n blote formaliteit.

Hul eerste CD, Baroque & Roll (2001) gee ‘n baie goeie idee van hoe sterk die Strawbs se folk-wortels is. Die drie lede – Dave Cousins, Dave Lambert en Brian Willoughby – speel almal akoestiese kitare, en Cousins voeg soms banjo en dulcimer by. Daarbenewens vul ‘n groep strykers soms die musiek aan.

Ek het met groot plesier geluister na die nuwe weergawes van “Tears and Pavan”, “Down by the Sea, “The Flower and the Young Man” en “Benedictus”, maar ek moet erken dat veral die wonderlike skoon opnames van die kitaarspel my met ander ore laat luister het na materiaal wat afkomstig is van die groep se CDs ná Hero and Heroine.

Die CD is op die Internet te koop by eMusic.

 

Tina Turner se loopbaan sedert 1984, toe sy met Private Dancer uiteindelik haar groot internasionale deurbraak gemaak het, is baie deeglik gedokumenteer. So ook haar jare saam met Ike Turner – maar dit is hoofsaaklik sy drank- en dwelm-misbruik én sy vroueslanery wat die aandag kry. Die musiek wat hulle saam gemaak het, word selde meer gehoor.

Ek het pas via die webwerf MP3Fiesta.com ‘n opname te koop gekry van River Deep – Mountain High, die langspeelplaat wat die Turners in 1966 deur Phil Spector se Phillies-maatskappy uitgereik het.

Hoewel Spector ‘n verbete voorstaander is van monofoniese klank, is groot dele van hierdie plaat in stereofoniese klank – selfs die gevierde titelsnit, wat een van die beroemdste voorbeelde van Spector se “Wall of Sound” is. Hierdie kenmerkende klankaanbod spruit uit Spector se opname-metode, waardeur hy alle musici, sangers, strykers en koorlede saam in dieselfde ateljee geplaas het, en hul uitvoerings van die liedjies dan met een slag opgeneem het.

Die ewe legendariese produksieleier, klankingenieur en musikus Jack Nitzsche (wat later vir Neil Youg se Crazy Horse klavier gespeel het) het vir hierdie opnames diens gedoen as klankingenieur.

Die opnamesessies is verder verlewendig deur die groot gly wat Spector gevang het in Ike Turner. Spector het Ike omgekoop om met verskeie van die snitte nie deel te neem aan die opnames en glad nie in die altejee te wees nie. Volgens Ike het Spector hom met $ 25 000 omgekoop, en ons trek die voordeel daaruit.

Ike verskyn nogtans op die reklamefilm vir die titelsnit (hieronder). Die klankgehalte van hierdie film is nie watwonders nie, maar ek hak dit aan vir die visuele plesier van Tina en die Ikettes wat hul ding doen. Die Ikettes was in hierdie geval Rose Smith, P.P. Arnold en Ann Thomas. (Arnold het later in Brittanje welslae behaal, en haar opname van “If you think you’re groovy” saam met die Small Faces bly een van die wonderlikste musiek-oomblikke van die sestigs.)

Die ander videogrepe is van twee van die ander snitte op River Deep – Mountain High. Draai die klank hoog oop as dit moontlik is, en verdrink in die Spectoriaanse overdaad.

 

Die Doors is een van die reuse van rock-musiek. As jy nie iewers in jou versameling ten minste een Doors-album het nie, dan is dit tyd vir ernstige selfondersoek.  Die kanse is goed dat sodra jy een album het, ander sal volg. Maar waar om te begin?

Vir my as L.A. Woman (1971) nog altyd die maklikste aanknopingspunt. Die groep gryp daarop terug na hul blues-wortels, en tog is daar genoeg in terme van wisselende style en soorte musiek om die luisteraar totaal te betower. Wat nogal verbasend is, op ‘n manier, omdat die groep alles behalwe gelukkig was toe hulle die album in 1970 opgeneem het.

Tydens die onames het hul gevierde produksieleier, Paul Rothchild, kapsie gemaak teen die gehalte van sommige van die liedjies, en geloop. Klankingenieur Bruce Botnick het by hom oorgeneem.

Ironies genoeg het die liedjie wat Rothchild so gegrief het, “Riders on the Storm”, onder Botnick se leiding gegroei tot ‘n ongelooflike stuk musiek. (Wat ‘n ingewing om Jim Morrison in die een kanaal die gedig te laat fluister, en in die teenhangende kanaal dit te laat sing.)

Die groep self was onder mekaar nie baie gelukkig nie. Ray Manzarek (orrel), John Densmore (tromme) en Robbie Krieger (kitaar) was hiperbewus van Morrison se onvermoë om sy beste te lewer as hy hy nie dronk of geblitz was nie. Talle snitte getuig van die musikale spronge wat Manzarek en Krieger moes neem om te sorg dat die plaat een van substansie is.

Luister maar na Morrison se belangeloosheid op “Cars hiss by my window”, of die manier waarop die titelsnit opgetert is om taamlik middelmatige lirieke na iets te laat klink. Uiteindelik sou mens selfs kan sê dat danksy Krieger en Manzarek hierdie liedjie amper heroïese dimensies verkry.

Die klankgrepe hieronder is net gekies om ‘n idee te gee van die uiteenlopende plesiere van L.A. Woman. Daar is ander en ewe goeie snitte ook. Soos jy binnekort sal weet sodra jy die album gekoop of afgelaai het.

Orraait. Die familie is weg en daar is weer rus en vrede in die huis. Niemand neurie meer Kurt Darren-liedjies  terwyl jy nog iewers tussen ‘n koppie koffie en ‘n droom van beskuit is nie. En ek weet, nee, ek is baie, baie seker, dat ek nooit weer ‘n halfuur nadat ek Huisgenoot Skouspel klaargekyk het, ‘n nuwe jaar sal instorm nie.

‘n Mens doen net nie sulke dinge nie. So, aanstaande jaar gaan kuier ek by die familie, en doen die versamelde werke van Jimi Hendrix via die iPod se Bose-luidsprekers. Ek bedoel, Axis Bold as Love rig ‘n mens soveel beter vorentoe …

Intussen, net om die jaar op ligte noot te begin en alger in die regte stemming te kry, iets hoopvols, moois, onskuldigs. Dit is ‘n liedjie van die Amerikaanse groep Grandaddy, “Nature Anthem”. Ek het daarvan te hore gekom toe Marcus Berkmann ‘n paar jaar gelede in ‘n rubriek in The Spectator geskryf het oor daardie soort liedjies wat mens nie uit jou kop kan kry sodra hulle dáár is nie. Normaalweg is dit die soort liedjies wat mens haat, omdat hulle simpel is.

Daar is egter ook liedjies wat maar in jou kop kan bly. Hierdie liedjie van Grandaddy, vir Liefdadigheid geskryf en nooit op enige van hul albums uitgereik nie, is simpel in die beste sin van die woord. Onvergeetlik.